2011 - 2012 9.Sınıf (Lise 1) Edebiyat Kitabı Cevapları
-------------------------------------------------------

Sayfa 12 Hazırlık
1)-Ruh hali dikkatli.resim,heykel ve edebiyat gibi sanat dallarında işlenebilir
2)-Heykelin malzemesi mermerdir.heybeninki iplik,karikatürün resim,kalem,kağıt.bu ürünlerin hepsi birbirinden farklıdır çünkü hepsinin malzemesi farklıdır.
3). Sorunun Cevabı ;
Güzel Sanatlar İçerisinde Edebiyatın Yeri ;
Sanat insanın güzellik karşısında duyduğu heyecan ve hayranlığı uyandırmak için ortaya koyduğu yaratıcılıktır. Sanatın temelinde insan sevgisi, hoşgörü, yaratma özgürlüğü vardır.
Sanat insanın varlık şartlarından biridir. İnsanın olduğu her yerde sanat vardır.(Mağara resimleri, antik süs eşyaları, işlenmiş kap kaçak vb.) Sanatın amacı da zaten insanlarda güzel duygular uyandırmak, insan hayatını renklendirmek, güzelleştirmektir. Resim, tiyatro, şiir, dans, müzik ve kitapların olmadığı bir dünyada yaşadığımızı düşünürsek sanatın insan hayatı için ne kadar vazgeçilmez ve önemli olduğunu anlarız.İnsanlar kendilerini farklı araçlarla ifade edebilirler. Kimisi resimle, müzikle, dansla heykelle kimisi de şiirle, romanla, hikâyeyle yani edebiyat vasıtasıyla ifade ederler.İnsanoğlu hayatı boyunca güzeli istemiştir. Sözüne yazısına(edebiyat),sesine(müzi k)kullanabildiği renklere(resim),yaşadığı mekâna(mimarlık),işleyebildiği her türlü maddeye(heykeltıraş)güzellik vermek insanoğlunun yaşam felsefesi olmuştur ki bu da güzel sanatlar dediğimiz şubeleri doğurmuştur.Edebiyat bu güzel sanatların bir koludur. Edebiyat; sözde, yazıda, düşüncede, hayalde güzellik demektir.
Edebiyat; dil ile gerçekleştirilen, malzemesi dil olan güzel sanat etkinliğidir. Edebi eser öncelikle sanat değeri olan eserdir. Edebi eserlerde dikkatle kullanılmış bir dil vardır.
Bilim nasıl ki akla, mantığa, öğretmeye yönelik ise sanat da insan ruhunu doyurmaya, güzelleştir meye yöneliktir. [http://kitabcevaplari.blogspot.com/]

Sayfa 13 Cevapları Sanatın özü ve Ereği

1-eser sanat eseridirçünkü duygularla ifade edildiği için.
2-sanatın özünü değerlendirmektedir.Güzel sanatlarda işlenmez çünkü bir doğruluk kanıtlamaya çalışmaktadır,duygu yoktur.
3-aşk,sonsuz bir türküye benzetilmiştir.
4-insan etkinlikleri güzel sanatlarda etkilidir.güzel sanatlarda duygu ön planda oldugu için büyük ölçüde yer almaktadır.. [http://kitabcevaplari.blogspot.com/]

Sayfa 16 Cevapları
1- metnin başında ve sonunda üç nokta vardır buda devamı olduğu gösterir bize o yüzden de metin denmiştir.
2-gül ile diken diebilirim
3-edebiyatdili-edebi dil adlı metindeki sanat tanımına katılıorum ama sanat bu sınıflandırmadan da ibaret deildir.
4-iletişim yazı anlaşma sanat alanlarında kullanılmaktadır.
5-net cevap veremeyiz çünkü sanat insanlığın varoluşundan bu yana yaptıkları her türlü faaliyetlerle ortaya çıkmıştır.
6-Evet, Göktürk Kitabeleri ilk yazılı eserdir edebi metin olarak kabul edebiliriz.

Sayfa 17-18-19 Cevapları
2. soru :
* ilme önem verilmeye başlanması
*akeri alanda yapılan yeniliklerde başarılı olunmaması
*eğitim sisteminin çökmesi
*kuşakların eğitilmemesi
*savaşlarda toprak ve mal kaybedilmesi
*savaş tazminatı ödemsiyle ekon*****n bozulması
*merkezi otoritenin bozulması
*yönetmin bozulması
*bilim adamlarının yeniliklere kayıtsız kalması
*yeniçerilerin soru yaratması
*milliyetçilik akımlar

1. etkinlik -> boşluk olan yer
*yeniçerilerin yeniliklere karşı çıkmları.
*batılı devletlerin çıkar birliği yapmaları.
*askeriyede yapılan yeniliklerin kalıcı olmaması.
*maliyenin iyi yönetilmemesi

Değerlendirme Cevapları

1-B 2-C

3 doğru yanlış sorusu

D,D,Y,D

4.soru cevabı [http://kitabcevaplari.blogspot.com/]

Sanat en genel anlamıyla, yaratıcılığın ve/veya hayalgücünün ifadesi olarak anlaşılır. Sanat sözcüğü genelde görsel sanatlar anlamında kullanılır. Sanat, insanlığın evrensel bir değeridir ve kısıtlı veya değişik şekillerde bile olsa her kültürde görülür.

Zanaat; Maddi ihtiyaçları karşılamak için yapılan, öğrenimle birlikte tecrübe gerektiren, pratik bilgi ve el ustalığı ile yapılan iştir. İnsanların maddeye dayanan gereksinimlerini karşılamak için yapılan, öğrenimle birlikte deneyim, beceri ve ustalık gerektiren işe zanaat denir.

Sayfa 19 Yorumlama ve Güncelleme kısmındaki 3.soru noktalı yerin cevabı :
Ülkemizin diğer ülkelere daha iyi tanıtılabilmesi için ülkemizin güzelliklerini bir dergiye döküp reklam olarak dağıtabilir veya diğer ülkelerin televizyonlarında bizim ülkenin gezip görülecek yerlerinin tanıtımı yapılabilir.

sayfa 19 en alttaki değerlendirme

1)şairlerin diğer insanlardan farklı duygular hissettikleri belirtilmiştir.Atatürkün sana verdiği önem anlatılmaktadır.
2)bboşluk doldurmaca
tanınmasında ,sanatlar ve sanat
3) D şıkkı olacak

Sayfa 20
1.Bilim ve Uzay bilimi fotoğrafları vardır.Edebiyat'ın bilim üzerindeki yerini ve ilişkisini anlatıyor olabilir.
2.Ay'a gidecek araçtan ve bu aracın nelerden yapıldığından bahsediyor.
3.Bilgi vermek amaçlı yazılmış olabilir.Evet kaynaklık etmiştir.Roman yazarken, yazdığı romanda bazı gerçeklere de yer veriyor ve bilim adamları Jules Verne'nin eserlerini inceleyerek buluş ve keşiflerin oluşmasında kolaylık sağlamışlar.

Sayfa 21
benzerlikler ve farklılıklar
benzerlikler=konusunun insan olması , dilin hepsinde ortak kullanılması
farklılıklar=yöntem farklı kullanılır,edebyatta amaç sanat ve güzellik yaratmaktır bilimde ise bir buluş açıklamaktır.

Sayfa 22
yorumlama-güncelleme
soru 3 ) edebi bir metindir sanat yapmak için yazılmıştır.
değerlendirme
1)d,d,y,d,d,y
2)C sıkkı

sayfa 23...
1)bilgi vermek amaççlı yazılmıştır.amacı sanat yapmaktır.
2)hayır dil insanaları birbiriyle anlaşmasını sağlar

Sayfa 26
8. Tarihi Özellikler --> Atlı ve göçebe bir medeniyet oluşturmuşlardır.
Sosyal Özellikler -->> düğün,matem,savaş,yaşayış,kullanılan dil ve dini inanış.

9.Memleketten uzak kalma , yalnızlık , yabancılık.

Sayfa 27
10. (noktalı yerlere gelecek kelimeler)
a. Edebşyat
b. Bilim
c. Felsefe
ç. Günlük Konuşma

Değerlendirme Cevapları
1.y-d-d-d-y
2.d şıkkı
3.size kalmış
4.günlük-edebi-kültür

SAYFA 29
1. ESKİ TÜRK TOPRAKLARINI ÖĞRETMEK İÇİN VE BU BİR ÖĞRETİCİ METİN
2. OLMAZ ÇÜNKÜ BAZI KELİMELER EKSİK ÖRNEĞİN YÜKLEM YOK
3. -
4. İLK ANLAMDA KULLANILANLAR: BANKA MEMURUSUNUZ DEMEK
EVET EVET BANKA MEMURUYUM

YAN ANLAMDA KULLANILANLAR:SAYILARLA BOĞUŞURUM VS.

SAYFA 30
DEĞERLENDİRME Cevapları
1. İKİ METİN BİYOGRAFİ
ANCAK a. nesnel b. ise özneldir
2. -
3. B
4. Edebi metinde

anlam bağı

Sayfa 35
Yorumlama - Güncelleme
1."Dönüş" adlı metindeki olay,dilin alıcıyı harekete geçiren işleviyle anlatılabilir mi? Nedenleriyle açıklayınız.
Cevap: Tamamen bu işlevle anlatamayız.Ama bazı bölümlerde bu işlev uygulanabilir.

2."Dönüş" metninin iletisi sizce nedir?Her metnin bir iletişim aracı olduğunu söyleyebilir misiniz?Bir hikâye ile gazete haberi aynı türden iletişim araçları mıdır? Niçin?
Cevap:Metnin iletisi 'Anne sevgisi'dir. Edebi metinlerde iletişim kuramayız.Çünkü her insanın duygu ve düşünceleri farklıdır.Bir hikâye ve gazete haberi aynı türden iletişim aracı değildir.Çünkü hikâye sanatsal , gazete haberi öğretici metindir.

3.Hikâyeden yan anlamda kullanılmış kelimeler bulunuz.Edebî metinlerde yan anlamın niçin tercih edildiğini açıklayınız.
Cevap:Ağaçlara soğuk vurmuş,Karanlığa üflemek ... Edebi metinlerde okuyucunun sezgisine ve anlayışına bırakılacak kelimeler vardır .

4.-

Değerlendirme ~

1. Cevap: D
D
D
Y
D
D

2. Edebî metnin oluşturulma nedeni nedir?
Cevap: Edebî metinlerin oluşturma edenleri ilk olarak sanat yapmaktır.

3.Aşağıdaki iletişim araçlardan hangisi diğerlerinden farklıdır?
Cevap: B.Roman

4.Aşağıdaki cümleleri bu konuda öğrendiğiniz bilgilere göre tamamlayınız.
Cevap:
-Edebî eserler yan anlam içerir ve her okuyuşta yeni anlam değerleri kazanır .

-Edebî metin anlamlı dil birliklerinden oluşur.


Sayfa : 36- 37
Hazırlık ~

1.Edebî eserlerde okuyucunun anlayışına bırakılan cümleler vardır.Bu eserde 'gökkuşağını beline dolamak' gerçek anlamda kullanılmamıştır.

2.Edebî eserde gerçeği olduğu gibi anlatmaz.Gerçek kurgulanarak ve yorumlanarak yazılır.


İnceleme ~

1.Metinde anlatılanların gerçek hayatta yaşanması mümkündür.Yazar anlattığı herşeyi yaşamış olması gerekmez.Gerçeği yorumlayarak anlatabilir.

2.Mümkün değildir.Çünkü 17. yüzyılda plakalar ve dikiz aynalarına rastlamamız mümkün değildir.O döneme ait yaşayış tarzından söz edilmiştir.

3.Metinlerde tanıtılan mekân Ankara'dır.Hayır aynı sözlerle tanıtılmamıştır.2.metin tarihi metindir.3.metin de psikoloji biliminden yararlanılmışdır.

4.Sözü edilen kişi Selim'dir.Bu metinde Selim'in duygu ve düşüncelerinden yararlanılmıştır.İnsanların her türlü etkinliği işlenebilir.

5.-Sorunun Cevabı Bulunamadı

Sayfa : 38

Yorumlama ve Güncelleme

1.-Sorunun Cevabı Bulunamadı

2.Kahramanların olağanüstü özellikleri vardır.Çevremizde böyle kişileri görmemiz mümkün değildir.

3.Bilim verilerinden yararlanmamıştır.Günümüzde oluşturulsaydı daha farklı biçimde oluşturulurdu.Çünkü edebî metinler yazıldıkları dönemin özelliklerini yansıtır.

Değerlendirme ~

1. E. Edebî metin teknik gelişmeleri olduğu gibi aktarır.

2.Diğer bilgi ve bilim alanlarının ortaya koyduğu veriler edebiyatın oluşumuna kaynaklık eder.

Edebî metinde günlük hayattaki yaşanan tüm olaylar tam olarak yer almaz.

3.Edebî metinlerde okuyucunun sezgisi ve anlayışına bırakılan kelimeler vardır.Metinlerde ise böyle bir anlatım yoktur.

4. Tamamen aynı özelliklere sahip değildir. ama özellikleri birbirlerine benzer.

5. Y
D
D
D
Y

[Bu ödevler [http://kitabcevaplari.blogspot.com/] tarafından derlenmiştir.]

Sayfa : 39
I.Ünite Ölçme ve Değerlendirme Soruları ~
1. Etkilenen nesne gerçek,sanat eseri ise kurgulanarak,yorumlanarak yapılmış bir kurmacadır.
2. D. Bilgilendirme amaçlı olması
3. A. Paleontoloji = Fosil Bilimi
4. -
5. Resim - Çizgi ve renk
Roman - Söz
Heykel - Taş
Şarkı - Ses

(Olarak eşleştirilecektir.)

6. Duygu ve heyecanı dile getirme - Heyecana Bağlı İşlev
Göndergeyi olduğu gibi ifade etmek - Gödergesel İşlev
İletinin iletisini kendinde taşıma - Şiirsel İşlev
Dille ilgili bilgi verme - Dil Ötesi İşlev

(Olarak eşleştirilecektir.)

7. Aynı amaçla kullanılmaz.Tarih metni öğretici metin , tarihî roman ise edebî metindir.

8. Okuyunun sezgisine ve anlayışına bırakıldığında her okuyucu için farklı anlamlar içerir.Farklı yorumlara sebep olur ve okunmasına katkı sağlar.

9. Edebî metinde her okuyucu farklı yorum çıkardığı için okuyucu ve eser arasında iletişim gerçekleşir.

10. -

Sayfa : 42
İnceleme ~
1. O dönemdeki islam inancını değişik şekillerde çağırdığını anlatarak o döneme ait dinî görüşünü şiire yansıtmıştır.Benzetmelerden yararlanmıştır .Dağlar ile taşlar ile,seherlerde kuşlar ile ...

2. Birinci dönemdeki sanat anlayışı : 'Sanat , toplum içindir ' görüşünü benimsemiştir.Halkın anlayacağı sade dil kullanılmıştır.

İkinci dönemdeki sanat anlayışı : 'Sanat , sanat içindir ' görüşünü benimsemiştir.Halkın anlaması önemli değildir.

-Namık Kemal'in şiiri birinci döneme aittir.

3. Kaside de insanların hak,adalet,hürriyet düşüncesini benimsediğini anlatıyor.Cenge Giderken ' de savaş döneminde neler yapacağını anlatıyor.

Sayfa 43
2. metin
-Birinci dönemdeki sanat anlayışı:Sanat toplum içindir.Şiirde hak , adalet , özgürlük gibi kavramlar işlenmiş edebiyata yeni türler kazandırmıştır.
-İkinci dönemdeki sanat anlayışı:Sanat sanat içindir.Abdülhamit'in istibdad dönemine denk geldiği için sanatçılar kendi işlerine kapanmışlar.Bireysel yer vermişlerdir.

3. metin-3. soru
-Kaside , arız ölçüsüyle yazılmıştır.Şiirlerini ağır bir dille yazmıştır. Cenge Giderken , hece ölçüsüyle yazılmıştır. Milliyetçilik(türkçülük) akımından etkilenmiştir.Şiirlerini sade bir dille yazmıştır.Milli edebiyat dili ozanlarındandır.
[Bu ödevler [http://kitabcevaplari.blogspot.com/] tarafından derlenmiştir.]

Sayfa 44
Yorumlama-Güncelleme
1. soru
-Tanzimat şairleri divan şiiri gelenekleriyle yetiştirildiği için ağır bir dil kullanmıştır.

2. soru
1. metin:Sözlü edebiyatta gelişen tasavvufi türk edebiyatıdır.Dili sadedir.8'li hece ölçüsü vardır.Amaç topluma hitap etmektir.
2. metin:Aruz ölçüsü kullanılmıştır.Tanzimat edebiyatı geleneğiyle yazılmıştır.Şekil ve biçim ölçüsüyle kasidedir.
3. metin:Sade bir dil vardır.Milli edebiyat geleneği içinde yazılmıştır.Milliyetçilik akımından etkilenmiştir.Amaç topluma hitap etmektir.

Değerlendirme
1. soru(boşluklara gelecek kelimeler)
-dönemden
-sosyal ve kültürel
-edebiyatını
-islamın

2. soru
C şıkkı
3. soru:yapamadım
4. soru(doğru-yanlış)
D
D
Y
.....
4.

Sayfa 45
Hazırlık
1.Metinlerden 2.metni daha ahenkli okuruz.Çünkü kelimeler birbiriyle ses ve anlam bakımından etkileyici bir bütün oluşturmuştur.

2.Türkü de anlatılmak istenen duygu ve düşünceleri daha etkili bir biçimde anlatırız. Yazdığımız düz metinde ise söyleyiş tarzımız değişir.

İnceleme
1.Anlatılmak istenen duygu ve düşünceleri daha etkili bir biçimde ifade edilebilmesi için ses tonunu değiştirerek okuruz.Bundan dolayı iki arkadaşımız da farklı ses tonu ile okur.

2.Evet iki metinde de ahenk vardır.Bu iki metnin söylenişleri aynı değildir. Çünkü konular farklıdır.1.metin coşkulu ,2.metin sevinçli ifade ederiz.
[Bu ödevler [http://kitabcevaplari.blogspot.com/] tarafından derlenmiştir.]

Sayfa 48
1=
Şiirde ritim kafiye , ölçü ve ses tekrarıyla sağlanır.

2=
C şıkkı

3=
C şıkkı

4=
D , Y , Y

5=
Her edebi ESERİN kendine özgü bir AHENK ve RİTİM anlayışı vardır.
Şiirde ÖLÇÜ ve SES TEKRARI ahenk unsurudur.

6=
Tam olarak bilmiyorum ama ahenk çapraz kafiye ile sağlanmış olabilir.
Değerlendirme
1=
Şiir dili düz yazı dilinden SANATLI BİR SÖYLEYİŞ olduğu için farklıdır.
İmge sınırlı olan VARLIKLARLA sınırsız olan HAYALLER için doğmuştur.
Söz sanatı ile imge DAHA SINIRLI olduğu için birbirinden farklı anlatım biçimidir.
Şiir dilinde KELİMELER için çağrışımı önemlidir.
İmge soyut OLAN VARLIĞI SOMUTLAŞTIRMAK için olmuştur.
Şiir anlam için değil AHENK için yazılır.

2=
İmge ,hayal gücü demektir. Şiirde şairin kendine özgü mecazi anlatımıyla ahenk sağlanır.

3=
B şıkkı

4= 
Sorunun Cevabı Bulunamadı

Sayfa 49
Hazırlık - Tema
1-)
Her edebi eserde iletilmek istenen bir mesaj vardır . Bu mesaja tema denir . Temayı bulmak için " Sair bu şiiri neden yazmıştır?" sorusu sorulur.
2-)
Tema siirin dışında da soyut bir kavram ve düşünce olarak vardır.

Sayfa 50
3-)
Tarih , şeref , şiir . . .

Anlama Ve Yorumlama
3-)
Kutuları çapraz bir şekilde eşleştireceksiniz .
4-)
Şiirin ismi " Yavrum " olmalidır .


Sayfa 51

1.
ikiside yanlış.2.boşluk doldurmada tema aşktır.3.cevap A'dır.4.tema ölümdür.
2.
TEMANIN GERÇEKLİKLE İLİŞKİSİ VARDIR.ŞİİRİN TEMASI BAYRAK SEVGİSİ
3.
BAYRAKBİR SÜSE,KIZ KARDEŞİNİN GELİNLİĞİNE,ŞEHİDİN SON ÖRTÜSÜNE,SAVAŞIN KARTALINA VEÇİÇEGE BENZETİLİYOR

Ölçme ve Değerlendirme
1-
Y,Y
2-
karşılıksız aşk
3-
E
4-
ölümden sonra doğaya dönme isteği


Sayfa 53
Değerlendirme Cevapları
1=Şiir dili düz yazı dilinden SANATLI BİR SÖYLEYİŞ olduğu için farklıdır.
İmge sınırlı olan VARLIKLARLA sınırsız olan HAYALLER için doğmuştur.
Söz sanatı ile imge DAHA SINIRLI olduğu için birbirinden farklı anlatım biçimidir.
Şiir dilinde KELİMELER için çağrışımı önemlidir.
İmge soyut OLAN VARLIĞI SOMUTLAŞTIRMAK için olmuştur.
Şiir anlam için değil AHENK için yazılır.

2=İmge ,hayal gücü demektir. Şiirde şairin kendine özgü mecazi anlatımıyla ahenk sağlanır.

3=B şıkkı

4= Sorunun Cevabı Bulunamadı

Sayfa 58
1.
Boşluk doldurma
Şiirin birimi(üçlük,bent,beyit)
Şiirde(özlem) duygusu hakimdir.
Şiirin dili (sade bir türkçe)
Şiir(cumhuriyet)döneminde yazılmış olabilir
2:
B
3:
nazım birimi etkilidir
4:
D,Y,Y,Y,D

Sayfa 59 - Hazırlık
1.Karacaoğlan'ın şiirinde ölüm teması , Anonim şiirde ise ayrılık teması işlenmiştir.

Sayfa 6o
Ölçme ve Değerlendirme
1-)Y,D
2-)Anlam , aynı tema
3-)E

Sayfa 61
Tablo - Tema ;
  • Soyut kavramlardır.
  • Şiirden çıkarılacak duygudur.
  • Geneldir.
  • En az bir yada iki kelime ile anlatılır.
Sayfa 62
Ölçme ve Değerlendirme
1. E
2. C
3. Bir şiir hangi dönemde yazılırsa yazılsın yazıldığı dönemin şartlarından etklinildiği için, yazılı dönemle bir ilişkisi bulunmaktadır.
4. -boşluk doldurma--> D, D, Y, Y

Sayfa 63 - Hazırlık
1)Kulak verinki zaman,tahtayı kemiriyor... bunlar şiire çok önemli anlamlar katmıştır...
2)Ewet gerçek hayattan uzak
3)1.Resim Daha Gerçekçidir... Renkler Daha Açıktır...
4)Şiir Yalnızlıgı anlatıyor...

Sayfa 64
1. anlam bozulur şiiri temasını oluşturan kelimler şiirden çıkarılırsa anlam bozulur .Şiirin anlamı enellikle son dörtlükte olur bu şiirden son dörtlük çıkarsa anlam bozulur. Veda şiirinin teması ayrılık
2. Şiir bir edebi metindir edebi metinlerde sözcüklere yeni anlamlar yüklenerek bir üst dil özelliği kazandırılır.
3.Veda metni halk edebiyatı şiir geleneği ürünüdür çünkü hece ölçüsü ile yazılmıştır ve dili sadedir.Ses metni ise divan edebiyatı şiir geleneği ürünüdür çünkü aruz ölçüsü kullanılmıştır ve dili ağırdır.(arapça ve farsça kelimler ve tamlamalar vardır)

Sayfa 77
Değerlendirme
1. C. Şairin belli bir sanat anlayışına bağlı olması
2.
D
D
Y
Y
D

3. Tema
4. Kendi hayatını anlatmak zorunda değildir.Kendi hayatını işlemesede şiire yansır.
5. Dil,din,ırk,yaşadığı ortam,kültür ve dünya görüşleri ister istemez yansıtır.


Sayfa 78
1. Yöresel kıyafetli bayanlar, köy ortamı , güzellik.
2.

Ok

Yavuz Sultan Selim Hân'ın önünde
Ok atan ihtiyar Bektaş Subaşı,
Bu yüksek tepeye dikti bu taşı
O Gaazî Hünkâr'ın mutlu gününde..


Vezir, molla, ağa, bey, takım takım,
Güneşli bir nîsan günü ok attı.
Kimi yayı öptü, kimi fırlattı;
En er kemankeşe yetti üç atım.


En son Bektaş Ağa çöktü diz üstü.
Titrek elleriyle gererken yayı,
Her yandan bir merak sardı alayı.
Ok uçtu, hedefin kalbine düştü.


Hünkâr dedi 'Koca! Pek yaman saldın,
Eğerçi bellisin benim katımda,
Bir sır olsa gerek bu ilk atımda.
Bu sihirli oku nereden aldın? '


İhtiyar elini bağrına soktu,
Dedi ki: 'İstanbul muhâsarası,
Başlarken aldığım gazâ yarası,
İçinden çektiğim bu altın oktu!..'

(Manzume)

Farklar :
-Şiirde anlatılanları düz yazı ile ifade edemeyiz.Manzumede anlatılanları düz yazı ile ifade edebiliriz.
-Şiirde olay örgüsü yoktur.Manzumede olay örgüsü vardır.
-Şiirde bireysellik, duygu ve çağrışım ön plandadır.Manzumede toplumsal konular , yaşanmış ya da yaşanabilecek konular işlenir.
-Şiirde çok anlamlılık ve imge ağır basarken manzumede sözcükler genellikle gerçek anlamında kullanılır.
-Manzumeler genellikle didaktik metinlerdir.

3. Birinci metinde hikayeye benzeyen bir anlatım vardır.


Sayfa 83
4.etkinlk

kuşun kanadını tedavi ettirdi = gerçek anlam
Uçağın kanadında arıza çıktı = yan anlam
Kırıldı kanadım kaldım çaresiz = mecaz anlam
Takımın sağ kanadı bu maçta iyiydi = terim anlam

Sayfa 84
3.Macera başlamak üzereymiş o gün,
Sürücelmiş bu ateş yıllarca ... istiare yapılmıştır benzetilen ateş
4.Bir ruh o derin bahçede ...ruh kelimesi insan sözcüğü yerine kullanılmıştır mecazı mürsel yapılmıştır
5.Ey benim sarı tamburam,
sen ne için inlersin?
içim oyuk.... hem mecaz hem gerçek anlamını düşündüren sözcükler vardır tamburanın içi gerçekten oyuktur ayrıca kişi mecaz olarak içim oyuk derken derdini ifade etmek istemiştir kinaye sanatı yapılmıştır
6.hediye namıyla bir şey gönderme.... Huzuri
şair burada cimri ve bencil birisini eleştirmektedir "komşun evi yanar iken söndürme" derken tam tersini imalı bir şekilde ifade etmek istiyor yani tariz sanatı yapılmıştır

Sayfa 85
6.etkinlik
örnekler mecaz çeşidi mecazın nasıl yapıldığı
Kara günümde elimden tuttu = mecaz = kara kelimesi gerçek anlamın dışında
Ani bir üzüntü.... = istiare = alev gömleği aşık olmya benztlmiş
Kır ata nal mı dayanır?.... = kişileştirme = dağların uykdn uyndrlması teşhs yplmıs
Ayağını yorganına göre uzat = kinaye = hem gerçek hem mecaz...
Hafız Osman... = istiara = bezetilen ışık benzeyen hafız osman
Mor menekşe ... = intak , teşhis = menkşe konşturlmş ve insn kşiliği almış
Her nereye.... = tariz = tam tersini dmk istemis
Böyle çalışırsan.... = tariz = aslında olamayacağını ifade etmktdir
Gönlüm gibi... = teşhis = gönlünü nameye(mektuba) benzetmiş
Evden izin almadan... = M.Mürsel = ev derken aile demeke iistiyor
Şişler hazır... = m.mürsel = şişler derken etlerden kastediyor


sayfa 86
2.ünite ölçme ve değerlendirme: 1-Y,D 2-didaktik 3-modern şiir 4-D 5-telmih6-E 7-D 8-E 9-E 10-A

SAYFA 86:
1-boşluklar
*mecazı mürsel
*kişileştirme
*temel anlam
*açık istiare
2-D,Y,D

SAYFA 87
3-E
4-A
5-D
6-A
7-C

SAYFA 88
8-D
9-D
10-C

Sayfa 91
1)yazı yazmaktan elim koptu,yazın piknikte top oynuyoruz
bagdan üzüm topladık.bag evinde annenlermi var
ayşegül bize geldi
arkadaşıma gül aldım
3 etkinlik)yaşı eş sesli
güçlü)eş anlamlı
aglrım)zıt anlamlı
eşimiz)yakın anlamlı 80 Ölçme ve değerlendirme


SAYFA 93
1.soru
A)Türkü:anonim
B)Balıkçı :Cumhuriyet dönemi
C)Gazelivan
D)Çakıl:Modern
E)Ağustos çıkması:modern
cevap C'dir.
2.soru D'dir.
3.Soru :Bir olay örgüsünün verilmesi.
4.soru:Kafiye,ahenk,ölçü vb.
5.soru:
D
D
Y
D
Y
Y
Y
Y
6.SORU:Boşluk doldurma:
Şiir dili .........[imge] diline dayanır.
Şiir yazıldığı dönemin ........[ekonomik]...........[sosyal] ve kültürel hayatından izler taşır.
Şiir ..........[ölçü],.........[vurgu],kafiye ve .........[tonlama] akışı ahengin oluşmasında yardımcı olur.
Şiirde .........[kelimeler] yeni anlamlar kazanır.
Şiirde anlam okurun ...........[düşüncelerine]göre değişebilir.
Sayfa 95=3.soru C'dir.
4.Soru:C'dir.
5.Soru'dir.
10.Soru:
imge:Şiire ait
Öğreticilik:Manzumeye ait
11.Soru:B'dir.

Sayfa 95
3.soru:C
4.Soru:C
5.Soru:D
10.Soru: imge:Şiire ait //Öğreticilik:Manzumeye ait
11.Soru:B

sayfa 161-162
1-C
2-C
3-C
4-C
5-B
6-D
7-C
8-A

D
Y
D
Y
Y
Y
Y
6.SORU:Boşluk doldurma
Şiir dili .........[imge] diline dayanır.
Şiir yazıldığı dönemin ........[ekonomik]...........[sosyal] ve kültürel hayatından izler taşır.
Şiir ..........[ölçü],.........[vurgu],kafiye ve .........[tonlama] akışı ahengin oluşmasında yardımcı olur.
Şiirde .........[kelimeler] yeni anlamlar kazanır.
Şiirde anlam okurun ...........[düşüncelerine]göre değişebilir.

SAYFA 99

1. Bir balıkçının oğlunun sultanla evlenmesi ve ardından yaşananlar metnin olayıdır.
2. Metindeki olay zamanı belirsizdir.Mekan olarak da Mısır, saray gibi mekanlar vardır.Metnin türü masal olduğu için zaman ve mekan çoğunlukla belirsizdir.

3.Balıkçı ve sultanın hangi ülkenin insanı olduğu belli değildir. Metinde böylesi bir bilgi yoktur.
4. Metindeki olağanüstü olaylar şunlardır:

v Sultanın kocasının balıkçı olduğunu başına kakınca balıkçı kocasının konuşma yeteneğini kaybetmesi
v Celladın ipi sultanın boynuna geçirince sultanın saçlarının dökülmesi

SAYFA 100
5. Metindeki yerleri haritada gösteremeyiz; bunlar hayali, kurmaca mekanlardır.
6. Metindeki gerçeğe uymayan durumlar ve olaylar:
v Sıçanın otları yemesiyle eski halinden on kat daha iyi olması,
v Malçı’nın da aynı ottan şifa bulması…
v Altı kulaklı aygırın varlığı…
v Atın sihirli olması ve konuşması ,
v Atın Malçı’ya ad vermesi, kendi adını da değiştirmesi,
v Malçı’nın şarkı söylemesiyle kurumuş yerlerin yapraklanması , ağaçların yapraklanmaya başlaması
7. Doğal bir durum değildir ;çünkü bu yetenekler gerçekliğe uygun değildir...

SAYFA 101

8. Hepsinde tasvirlere yer verilmiştir.Betimlemelere örnekler…
Balıkçı Güzeli adlı metinde “Bunun çok güzel, civan gibi bir oğlu varmış.”
Malçı Mergen metninde “ Ak ormanlık dağın koltuğunda , yer altı suyunun kenarında , sayılamayac kadar mal besleyen dağ gibi serveti besleyen altı köşeli keçe evinde Aybıçı adlı bay yaşarmış…”
“O en güzel sevgi” metninde ise “Kırmızı ışıklı reklam yazıları ya da THY’nin o kocaman beyazlı , açık mavili reklamı bu sis içinde çok kötü gözüküyordu…”

9.Balıkçı Güzeli’nde duyulan geçmiş zaman (miş’li geçmiş zaman ) ve geniş zaman kipi ; Malçı Mergen’de görülen geçmiş zaman (di’li geçmiş zaman) ve geniş zaman ; O En Güzel Sevgi metninde (görülen geçmiş zaman) kipi kullanılmıştır. Masallarda genelde duyulan geçmiş zaman kipi, öykülerde ise görülen geçmiş zaman kipleri kullanılır.

10. Metinlerin benzer yönleri yapısının olay örgüsü, yer , zaman ve kişi unsurları üzerine kurulması ; hepsinin edebi metin olmasıdır.

Farklılıkları :
Karagöz Oyunu gösterme amacıyla diğerleri anlatma amacıyla yazılmıştır.
1.metnin türü masal , 2.metnin türü masal 3.metin ise öyküdür.

11. Karagöz oyunu adlı metindeki olayın kişileri Karagöz ve Hacivat’tır. Metin göstermeye bağlı bir metin olduğu için karşılıklı konuşmalara yer verilmiştir.Diğer metinlerde de karşılıklı konuşmalara yer verilebilirdi.

SAYFA 102
12. Ah Şu Gençler adlı metin sahnede canlandırılabilir. Bu metinlerden Karagöz Oyunu ve Ah Şu Gençler metninde yay ayraç içinde açıklamalar vardır.Bu açıklamalar oyun sahnelenirken oyuncuların yapmaları gereken hareketleri göstermek içindir.
13. Tiyatro metinleri karşıklı konuşmaya dayanmaktadır.Karagöz oyunu geleneksel Türk tiyatrosu olduğu için bu oyundaki olaylar belirli tipler arasında geçmektedir.
14. Ah Şu Gençler metninde olaylar altı kişi arasında geçmektedir.

Farklılıklar ;
-Karagöz oyununda belirli tipler varken Ah Şu Gençler Metninde çeşitli tipler ve karakterler Yer Almaktadır
-Karagöz oyununda yanlış anlamalar üzerine kurulu bir dil kullanılırken Ah Şu Gençler Metninde Konuya göre bir dil kullanılmaktadır.

Benzerlikler ;
-Göstermeye bağlı olmaları ve yapı unsurları bakımından benzerlik göstermektedir.

Tiyatro Türleri ;
  • Geleneksel Tiyatro Türleri
    • Karagöz
    • Orta Oyunu
    • Meddah
    • Köy Seyirlik Oyunları
  • Modern Tiyatro Türleri
    • Dram
    • Trajedi
    • Komedi

SAYFA 103
1.Kullanılan unvanlar:
Padişah
Sultan
Bay
Kağan
Hanım
Bu unvanlar kişileri daha iyi tanıtmak için kullanılmıştır.
2.Tanık olduğumuz olayları görülen geçmiş zaman duyduğumuz olayları “duyulan geçmiş zaman”kipiyle anlatırız.
3. 3.metinde “ O EN GÜZEL SEVGİ “ metninde günümüzde görebileceğimiz bir manzara betimlenmektedir.

6. ANLATMAYA BAĞLI EDEBİ METİNLER
§ Masal
§ Destan
§ Halk hikayesi
§ Mesnevi
§ Manzum hikaye
§ Hikaye
§ Roman

DEĞERLENDİRME Cevapları
A. edebi , anlatmaya ve göstermeye
b. masal, destan , halk hikayesi, hikaye ve roman …
c. göstermeye bağlı edebi metinler tiyatro türlerini oluşturur.
d. meddah, ortaoyunu, köy seyirlik oyunu
e. sahne

2. Anlatmaya bağlı eserlerde uzun ve kurallı cümleler kullanılırken göstermeye bağlı eserlerde günlük konuşma dili kullanılır. Cümleler daha açık ve kısadır. Söylenen sözün izleyici tarafından anlaşılması beklenir .Bunun için daha açık ve kısa cümleler kullanılır. Konuşma dilinin canlılığı sahnede yansıtılır.
3. D
4.Tiyatroda oyuncuların metinde yazar tarafından belirtilen sahne dekor ve kostüm özellikleri ile metindeki yönlendirme ifadelerinden farklı şekilde canlandırması mümkündür; fakat yeni düzenlenmeyle ortaya çıkan oyun yazarın düşlediği , anlatmak istediğinden çok daha farklı olacaktır.Çünkü bütün bu unsurlar, metnin ayrılmaz bir parçasıdır.Bu ögeleri değiştirmek yazarın tasarladığı kurguyu zaafiyete uğratacağından oyunun bütünlüğü de bozulacaktır.

Sayfa 118

Yorumlama ve Güncelleme

1-Kendısını dıgerlernden farklı göstermesi
2-Yaşam mücadelesi sonucunda bıkmış biridr. Evet üzülüyorlardır. Ama bir yandanda bu kötü dünyadan kurtulduğu için seviniyor.
4-Ruhunun özgürlüğe kavuşması anlmna gelir.
Degerlendirme
1-Kişiler,çatışma
yardımcı düşünceler
2- evet işlenebilir
4-C

SAYFA 122
DEĞERLENDİRME Soruları
1)Kerkenez=gözlemci bakış açısı
kafdağı padişahının kızı=ilahi bakış açısı
bando takımı=kahraman bakış açısı
2)......YAZARLAR.............K URMACA.........kişidir.
Aynı ...........BAKIŞ AÇISI denir.
Anlatmaya.................İLAH İ BAKIŞ AÇISI VE KAHRAMAN..........ve GÖZLEMCİ...............vardır.
Metinlerde .........ANLATICI ve bakış AÇISI bulunabilir.
3)sanatsal işlev
4)metinler edebi bir dil ile yazılmıştır günlük hayattaki konuşma dilidir.
5)hayır,çünkü herşey yazarın elindedir.

Sayfa 129
DEĞERLENDİRME Soruları
1)A
2)B
3).........ETKİLENİR.......... ..YAZILAN........KAYNAKLIK eder.
Roman,hikaye vb.türlerin hepsi bir edebi GELENEĞE uygun olarak oluşturulurlar.

edebiyat 9.sınıf kitab cevapları Bu İçerik http://kitabcevaplari.blogspot.com'a Aittir Kaynak Gösterilmeden Alınamaz.Teşekkür Etmek İçin nezaketen bir yorum yapabilirsiniz.

10.Sınıf (Lise 2) Edebiyat Kitab cevapları (2011-2012)
-------------------------------------------------------

Göktürk Yazıtları Edebi mi yoksa Tarihi bir metin midir?
1.Sorunun Cevabı ) Orhun Kitabeleri ya da Göktürk Yazıtları EDEBİ BİR METİNDİR..Dil, yabancı etkilerden uzak ve yalın bir Türkçe'dir. Yazıtlarda yer yer gerçekçi tarih dili, yer yer eleştiri cümleleri, yer yer de güçlü bir söylev dili kullanılmıştır. Yazıtlarda aliterasyonlu (ses tekrarına dayalı) bir söyleyiş vardır. Ayrıca hükümdar Bilge Kağan’ın ağzından Türk halkına seslenen eşsiz bir hitabet örneğidir.
Bu kitabe çok gelişmiş, zengin kelimeli bol mecazlı edebi bir hitabe örneği olarak yazılmıştır.İşte bu sebeplerden Göktürk Yazıtları edebi bir eserdir.
2) Göktürk Yazıtlarının dini, tarihi ve siyasi önemi
Orhun veya Göktürk Yazıtları Türk dünyası için birçok yönden önem taşır. Bunların başında yazıtların Türkçenin ilk yazılı belgeleri olması gelir. Gerçektende günümüze dek yapılan araştırmalara göre Orhun alfabesiyle yazılmış yazıtlar ve belgeler, Türk dili tarihinin ilk somut verilerini oluşturur. Bu yazıtların dili incelendiği zaman Türkçenin o döneme göre oldukça gelişmiş bir dil olduğu sonucu çıkarılabilir. Gerek dilbilgisi birimlerinin çeşitliliği, gerek sözcük dağarcığının kullanarak uygulanması, bu belgelerdeki dilin sözlü ve yazılı anlatıma büyük yatkınlık gösterdiğini açıklamaktadır.
Orhun yazıtları, düz yazı örnekleridir, bununla birlikte kimi dilciler yazıtların şiir biçiminde yazıldıklarını ileri sürmektedirler. Ancak bunu doğrulamak pek olanaklı değildir. Gerçi yazıtlardaki dil ve söyleyiş şiire elverişli görünmektedir. Ama bu özelliği onun türünden kaynaklanmaktadır.
Orhun Yazıtları, anı-söylev karışımı bir türde yazılmıştır denilebilir. İlk bakışta dikkati, konuşan kişi, yani Bilge Kağan çekmektedir. Bilge Kağanı güçlü bir söylevci yapmaktadır. İkinci vurgulanması gereken yönde yazıtların tarihsel ve siyasal bir içerik taşımasıdır.
Orhun Yazıtları, Türk tarihi, toplum yaşamı, kültürel yapısı yönünden de aydınlatıcı bilgilerle doludur. Yazıtlar Göktürk Kağanlığının resmi ağızdan yazılmış bir tarihi görünümündedir. Tarihte ilk kez Türk adıyla kurulan bu devlet bozkır devletlerinin belirgin özelliklerini taşır. Aynı soydan gelen bütün boylarını “il” adıyla oluşturacak yapıda merkezi otoriteye bağlanması, siyasal erkin hemen bütünüyle orduya dayandırılması, dolayısıyla da iktisadi gücün bu orduyla sağlanması…

3.Sorunun Cevabı: İstemi Yabgu ve Batı Tarafı adlı metin tarihi bir metindir; çünkü Göktürkler hakkında bilgi vermeye yönelik dilin göndergesel işlevde kullanıldığı bir üslupla tarihi bir olayı neden-sonuç ilşkileri içinde nesnel bir şekilde vermektedir.

4) Göktürk Yazıtları söylev özelliklerini taşıyan edebi bir dilin, mecazların söz sanatlarının kullanıldığı bir metindir.Diğer metin ise tarihi bir metin olduğu için öğretmeye dayalıdır.Mecazlar, yan anlamlar yoktur, dil göndergesel işlevde kullanılmıştır.buradan hareketle edebiyat ve tarih arasında şöyle bir ilişki vardır:

Edebiyat ve tarih birbirilerinin verilerinden yararlanan iki bilim dalıdır.Edebiyatla tarih arasında çok sıkı bir ilişki vardır.Her edebi eser dönemin zihniyetinden izler taşır, edebi eserler de yazıldığı dönemin siyasi sosyal ekonomik vb…özelliklerinden etkiler taşıdığı için tarihin verilerinden yararlanabilir.Tarih bilimi de edebiyattan yararlanır, örneğin bir yazarın anıları yazıldığı döneme ışık tuttuğu için tarihsel bir belge niteliği taşır.(Örneğin Yakup Kadri'nin Halide Edip'in anı kitapları...) O anılardan tarihçiler yararlanabilir ve tarihi olaylara ışık tutarlar…Edebi eserler pek çok bakımdan tarihe kaynaklık eder.Göktürk Yazıtları ve Dede Korkut Hikayeleri birer edebi metin olmakla beraber tarihe ışık tuttukları için de tarihi belgedirler.Aynı zamanda Oğuz Kağan, Şu...Destanı, İlyada ve Odise, Şehname gibi Türk ve dünya edebiyatına ait destanlar toplumların geçmişini yansıttığı için tarih açısından önemlidir.Bunun yanı sıra seyahatnameler, tezkireler, hatıralar edebiyat tarihi için olduğu kadar tarih için de çok önemli kaynaklardır.

5.soru: "Çanakkale Şehitlerine" şiiri Mehmet Akif tarafından Çanakkale Savaşı'nda (1918) şehit olan askerlerimiz için yazılan destansı bir manzumedir.Şiir tarihin en kanlı savaşı olan Çanakkale Savaşı'nda şair Asım'ın Nesli olarak belirttiği kahraman askerimizin teknikçe çok üstün olan Avrupalılara karşı iman gücüyle kazandığı destansı savaşı çok canlı tasvirler ve muhteşem imgelerle betimlemektedir.

6.SORU: Çanakkale Savaş'ının yapıldığı dönemin siyasi ve tarihi olayları şiire yansımıştır.
Bir muharebe sahnesinin tasviriyle başlayan parçada, düşmanın hem sayıca çokluğu, hem de biraraya gelmiş milletlerin ve kavimlerin çeşitliliği karşısında Mehmetçiğin kahramanlığı devleşir. Batı'nın yirminci asırda medeniyet adına yaptığı zulüm ve işkence tabloları çizilir. Nihayet, bu savaş sahnelerinin asıl kahramanına sıra gelmiştir. Akif, bu kahraman iradesini, gücünü ve bu irade ile gücün ilahi kaynağını tasvir ettikten sonra, şehadet faslına gelir. Şair, şiirinin bu kısmında sanatının bütün ustalığını göstererek harikulade mukayeseler, teşbihler yapar.

Sayfa 15
7.soru: Halide Edip Adıvar'la ilgili araştırmayı internetteki çeşitli sitelerden, ansiklopedilerden, hakkında yazılmış biyografi kitaplarından yapabiliriz...
EDEBİYAT TARİHİNİN İNCELEDİĞİ KONULAR: (edebiyat tarihinin kapsamı da denebilir)
1) Edebi dönemler
2) Şair ve yazarların hayatları
3) Şair ve yazarların edebi kişiliği
4)Sanatçıların(şair ve yazar) eserleri
4) Edebi dönemlerin belirleyici özellikleri
5) Edebiyatı etkileyen tarihi olaylar
6)dönemin siyasi özellikleri
7)-dönemin sosyal özellikleri
8) edebi türlerin gelişimi

1.etkinlik
Soruda verilen üç metin de Türk tarih ve kültürü için eşsiz eserlerdir, eğer bu eserler hiç yazılmamış olsaydı Türk tarih ve kültürü için büyük bir kayıp olacak, bir döneme ışık tutacak bilgilerden, belgelerden mahrum olacaktık.Örneğin ilk yazılı belgelerimiz olan Göktürk Yazıtları hiç yazılmamış olsaydı tarihteki ilk Türk devleti olan Göktürkler hakkında bilgilerimiz hep eksik kalacak ilk alfabemiz olan Göktürk alfabesini hiç bilmeyecek olacaktık.Bunun yanı sıra o dönemki toplum yaşayışı hakkında da bilgilere sahip olamayacaktık.

8)"Ateşten Gömlek" Kurtluş Savaşı'nı ve etkilerini anlatan bir romandır.(Edebiyatçı Cevdet Kudret'e göre Ateşten Gömlek; edebiytımızda Kurtuluş Savaşı üzerine yazılmış romanların ilki ve hala en güzelidir.) Ateşten Gömlek İzmir’in işgali üzerine şehri kurtarmaya amaçlayan milli mücadele hareketlerinin hedeflerine nasıl ulaştığını anlatıyor.Halide Edip, 1919 yılında İstanbul halkını ülkenin işgaline karşı harekete geçirmek için yaptığı konuşmaları ile zihinlerde yer etmiş usta bir hatiptir. Kurtuluş Savaşı'nda cephede Mustafa Kemal'in yanında görev yapmış, sivil olmasına rağmen rütbe alarak bir savaş kahramanı sayılmıştır. Savaş yıllarında Anadolu Ajansı'nın kurulmasında rol alarak gazetecilik de yapmıştır.Yani sanatçı yaşadığı dönemin zihniyetini eserlerine yansıtmış ve dönemin olaylarından etkilenmiştir.

2.etkinlik:
İslamiyet Öncesi Türk edebiyatında ortaya çıkan türler: destan
İslam uygarlığı çerveçesinde gelişen Türk edebiyatında ortaya çıkan türler: mesnevi, masal
Batı uygarlığı etkisinde..... hikaye, roman, tiyatro( 19 yüzyılda Tanzimat döneminde)

9) Tablodaki edebi türler ortaya çıktıkları dönemin dil, üslup ,tema, işlenen konu, kullanılan kelime ve kelime grupları ile ilişkilidir.Örneğin mesnevi İran edebiyatından edebiyatımıza girmiş beyit nazım birimiyle aruz ölçüsüyle yazılan ve uzun aşk ve kahramanlık olaylarının anlatıldığı bir türdür.Her edebi tür ortaya çıktığı uygarlıktan izler taşır.

10a) Şemadaki başlıklar bize bir edebi eseri tam ve doğru bir şekilde çıkarımlarda bulunmamız için büyük katkı sağlar.Çünkü edebi eserler verilen başlıklardaki kriterlerden doğrudan etkilenir...

b) Hepsiyle ilgili bilgileri bünyesinde barındırabilir.

c) cevabı 7.sorudaki maddeler...

ç) Tarih, sosyoloji, psikoloji...

SAYFA 16
Anlama ve Yorumlama Cevapları:
1) Edebiyat tarihçisi edebi eserleri incelerken şunlara dikkat etmeli:
a) sanatçıların hayatını incelemeli (fiziki ve ruhi yapısı,yaşadığı sosyal ve fiziki çevre...)
b) edebi dönemleri incelemeli
c) dönemin sosyal, siyasi ve tarihsel olaylarını bilmeli
d) Dönemin sanat zevkini ve anlayışını incelemeli
e) Dönemin dil özellikleri iyi bilmeli

2) sosyoloji
felsefe
psikoloji
tarih
mantık
bilim ve teknoloji

3) Nutuk, İnkılâp Tarihimizin önemli ve gerçek kaynaklarındandır. Türk Kurtuluş Savaşı’nın dününe, bugününe ve yarınına ait her yönü Nutuk’ta bulmak olanağı vardır.Bizzat Atatürk'ün ağzından Türk Kurtuluş Savaşının gerçek öyküsüdür Nutuk...Mustafa Kemal Atatürk bu eseriyle bir milletin kurtuluşunun ne kadar zor ve çetin şartlarda kazanıldığının gelecek kuşakların da bilmesi için bu eseri yazmıştır.
4) Atatürk, gençliğe hitabında, Nutuk'un felsefesi hakkında ipuçları vermektedir.

Atatürk, Nutuk ile geçmişi anlatıp aynı zamanda gelecekte düşebileceğimiz tehlikeleri önceden sezmemiz için alınacak derslerden bahsetmektedir.
Mustafa Kemal Atatürk'ün Kurtuluş Savaşı dönemi'ni birinci ağızdan aktardığı, Cumhuriyet tarihi açısından önemli bir eserdir.
Bazı sayfalarda açıkça belirttiği "sonraki yıllarda durumun kolay ve açıkça değerlendirilmesi için bu kadar ayrıntıya yer verilmiştir" sözü ile Atatürk ileri görüşlülüğünü bir kere daha ortaya koymuştur.
Göktürk Kitabeleri ise bilinen ilk yazılı belgelerimiz olduğu için çok önemlidir.
Ø Türklerin ilk yazılı eseridir.
Ø Doğu Göktürklerin tarihine ışık tutar.
Ø Söylev türünde yazılmıştır.
Ø Oldukça gelişmiş ve işlenmiş bir dil kullanılmıştır.
Ø Türk dilinin gelişmişlik düzeyine ilişkin etraflı bilgiler edinilebilir.
Ø Hem dinî hem de din dışı konular işlenmiştir.
Ø Tarih, coğrafya ve edebiyata kaynak olacak niteliktedir.
Ø Türk tarihini, toplumun yaşam biçimini, dünyaya bakış tarzını ortaya koyar.

2.etkinlik cevabı sayfa 12'de var fakat siz de edindiğiniz bilgilerinizden ve yaptığınız araştırmalardan hareketle kendi görüşlerinizi kendi cümlelerinizle yazınız.

Değerlendirme Cevapları:
1) Edebi dönemler
2) Şair ve yazarların hayatları
3) Şair ve yazarların edebi kişiliği
4)Sanatçıların(şair ve yazar) eserleri
5) Edebi dönemlerin belirleyici özellikleri
6) Edebiyatı etkileyen tarihi olaylar
7)dönemin siyasi özellikleri
8)-dönemin sosyal özellikleri
9) edebi türlerin gelişimi

2) (D)

3) (Y) (Y)
5) EDEBİYAT

6) iSLAMİYET ÖNCESİ

7) C

Sayfa 17
Hazırlık Soruları
1.)Türk devletleri bir taraftan birbirlerinden küçük dil, din, gelenek fartklılıkları olan bir çok "boy"un "konfederasyonuna" dayandığı için; diğer taraftan doğu ve batı (Çin ve İran, Bizans) kültür ve uygarlıkları arasındaki ticaret yolu üzerinde bulunduğundan dolayı, inanç ve geleneklerde geniş hoşgörü gösteren devletler idiler Türkler hem Orta Asyada iken hem de Anadolu'ya yerleştikten sonra, devamlı olarak doğu ve batı medeniyetleri arasında bir köprü görevi görmüşlerdir Türk devlet teşkilâtının başında "yabgu", "kağan", "han" (daha sonra da "sultan" ve "padişah") adlı, soy olarak asil bir yönetici bulunurdu Devlet başkanlığının ya babadan oğula ya da yakın akrabalar arasında geçtiği görülmektedir Bu gelenek daha sonra da devam etmiş, ancak Cumhuriyet döneminde meclisin seçimine bırakılmıştır.

2.)bütün dünyayı etkiliyen veya etkileyebilcek önemli olaylara göre çağlar belirlenir veya başlar biter ilk çağ yazının bulunmasıyla başlar kavimler göçüne kadar devam eder
orta çağ kavimler göçü ilr başlar istanbulun fethine kadar devam eder
yeni çağ istanbul un fethi ile başlar fransız ihtilali ile biter
yakın çağ fransız ihtilali ile başlar günümüz kadar devam eder. s

3.)Geçmiş, geleceğe yön verir. Geçmiş nasıl yazılırsa yetişen kuşaklar o geçmişe bakarak geleceğin doğrultusunu çizmeye çalışırlar. Başka deyişle nasıl bir gelecek tasarımı yapılmışsa, ona göre bir geçmiş yazılır. Bu anlaşılabilir bir durumdur. Perşembenin nasıl olmasını istiyorsanız ona göre bir Çarşamba düzenlerseniz yetişen kuşaklar büyük ölçüde verilen doğrultuda yollarına devam ederler ve tasarım gerçekleşir. Tasarımın gerçekleşmesi yetişen kuşaklara yüklenen paradigmaya ve onun niteliğine bağlıdır.


Paradigma: Dünyaya nasıl bakılması gerektiği konusunda bir takım önerme ve tezler... Aldığımız eğitim ve deneyimler sonucu kazandığımız bakış açısı... Farkına varmadan taktığımız psikolojik bir gözlük...

Sistemler nasıl bir gelecek tasarımı yapmışlarsa, geçmişi ona göre yazarlar. Geçmiş ile gelecek arasında çelişkinin ortaya çıkması, sistemin çocuklar tarafından yok edilmesi böylelikle önlenmeye çalışılır. Aşağıda tarihteki iki büyük siyasal ekonomik ve felsefi sistemin (sadece) tarihi sınıflamaları karşılaştırılarak ikisinin de aslında tarihin (en azından) çağ sınıflamaları konusunda yeterli açıklamayı yapamadıkları ortaya konmakta ve bir başka yaklaşım sunulmaktadır.

Sayfa 18'in cevapları
1.) İslamiyetin Kabulünden Önceki Sözlü Dönemde Oluşmuştur.

SAYFA 19'un cevapları
5) “Ali Bey, diri diri mezara gömülen bir kişi , çözümsüz bir bilmece ” gibi söz ve söz grupları dönemin zihniyetini yansıtmaktadır.

6) Bu metin Tanzimat dönemindeki Batılılaşmaya başlayan Türk toplumunun yaşayış, inanç ve adetlerini yansıtmaktadır.

7) Metin Türklerin İslamiyet’ten öncesi yaşayışarını yansıtan ırki özellikler 1.metin

Metin İslamiyetin kabulü ile oluşam medeniyetten…. 2. Metin x

Metin modern dönemde aklın ve bireyin……………………….. 3 .metin x

1.ETKİNLİK:
Türk edebiyatında İslam ve Batı medeniyetinin çok büyük etkisi vardır.Din ve medeniyet bir edebiyatı en fazla etkileyen faktörlerdendir. Türk tarihinde görülen üç medeniyet (iki medeniyet değişikliği), edebiyatın da seyrini değiştirmiş, onun konu ve şekil özelliklerini de etkilemiştir.
Bu arada tanışılan ve alış verişte bulunulan uluslar da edebiyatı etkilemişlerdir.
Meselâ, Araplardan ilmî eserlerle birlikte Arapça kelime ve tamlamalar, İranlılardan da İslâmiyet’le birlikte nazım tür ve çeşitleri alınmıştır.

SAYFA 20'nin cevapları
8.soru:

* Dil anlayışı
* Dini hayat
* Kültürel farklılaşma
* Sanat anlayışı
* Coğrafya değişimi
* Lehçe ve şive ayrılıkları

9.soru )

TÜRK EDEBİYATI
1) İslamiyet öncesi Türk Edebiyatı
2) İslam medeniyetinin etkisindeki Türk Edebiyatı
3)Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatı

10) Gazel ve koşmayı karşılaştırdığımızda:
Dil olarak gazelde Arapça ve Farsça kelime ve kelime gruplarının fazla, dilinin ağır sanatlı ve süslü olduğunu görürüz.Koşma ise son derece sade yalın ve anlaşılır bir dille yazılmıştır.
İçerik olarak gazelde aşk,kadın temasını işlenirken koşma koçaklama türdedir, yiğitlik teması epikçe bir söyleyişle anlatılmıştır.
Gazel Divan edebiyatı zevk ve sanat anlayışını yansıtırken koşma halkın beğeni ve zevkinin bir ürünüdür.
Gazel tahsil görmüş eğitimli yüksek bir zümreye hitap ederken koşma halka seslenmektedir.
Aynı dönemde yazılmasına rağmen iki şiirin farklı olması farklı edebi kollara (divan-halk) mensup şairlerin kalemlerinden çıkması farklı sanat anlayışlarını benimsemiş olmalarından kaynaklanmaktadır.

SAYFA 21
Anlama ve Yorumlama Cevapları
1) Bozkurt Destanı: İslamiyet öncesi Türk edebiyatı(sözlü edebiyat)
2) Vesiletü’n Necat:İslami devir Türk edebiyatı
3) İntibah: Batı etkisindeki Türk edebiyatı (Tanzimat dönemi)
4) Gazel( İslami Devir Türk edebiyatı- Divan edebiyatı)
5) Koşma(İslami Devir Türk edebiyatı ( Aşık tarzı halk edebiyatı)
Bu dönemleri belirlerken
Dil özelliklerine
Tema ve konuya
Nazım biçimlerine, yazın türlerine
Sanatçılarına ve onların özelliklerine
Sanat anlayışlarına…dikkat ettik.

2) Dil
Kullanılan nazım biçimleri ve türleri
Tema ve konu
Sanat anlayışı, zevki
Alfabe(Göktürk,Arap,Uygur,Lati n)
Yazın türleri(roman, hikaye, tiyatro)

2.etkinlik:
Resimlerdeki üslup farklılığının sebebi sanatçılarının farklı dönemlerde farklı sanat ve zevk anlayışlarını benimsemesidir.Bu farklılıklar edebi eserler için de geçerlidir.

Sayfa 22

3.Edebi eserlerden hareketle bir milletin duygu ve düşüncede geçirdiği evreleri inceleyebiliriz.Toplumunun aynası olan edebi eserler toplumun bir parçası olan bireyin de kendini tanımasına, anlamasına olanak verir.
Değerlendirme Cevapları:

1) Destan döneminde kavmi(ırki) özelliklerin , dini dönemde dinin ,modern dönemde akıl ve mantığın etkisi edebi eserlerde çoktur.Ayrıca nazım ve nesir türlerinde, tema ve konularda, dil, üslup,sanat ,estetik ve zevk anlayışında belirgin farklılıklar vardır.

2) (Y)
3) (D)
4) (D)
5) (C)
6) (B)

1.soru
dil farkı
anlayış farkı
coğrafya farkı
kültür farkı
2. soru ( y)
3. soru ( d)
4. soru ( d)
5. soru c sıkkı
6. soru b şıkkı

Sayfa 23
1.soru--> türk edebiyatı en eski çağlardan bugüne kadar bütün sahaları devirleri ve sosyal tabakaları ile türk milletinin hayatını zevkini dünya görüşünü yaratma gücünü gösteren bir duygu düşünce ve hayal dünyasıdır onu ne kadar tanımaya çalışırsak kendimizi o kadar iyi anlarız.
2. soru ( d)
3. soru (y)
4. soru (d)
5. soru
birinci boşluk islamiyet öncesi
ikinci boşluk islamiyet sonrası
üçüncü boşluk batı etkisi
6. soru
edebiyat tarihi
7 .soru
1.islamiyet öncesi türk edebiyatı
2.islamiyet sonrası türk edebiyatı
3.batı etkisindeki türk edebiyatı
8. soru d şıkkı
9. soru e şıkkı
10. soru d şıkkı
11. soru e şııkı

1.ÜNİTE SONU Değerlendirme CevaplarıSİ
1) Milletler uzun tarihleri boyunca edebiyatla ilgili sayısız eserler meydana getirirler. Edebiyat bir milletin hayat damarıdır. Edebiyat eserleri olmayan milletler uygarlaşamaz, tarih sahnesinden silinirler.
İşte edebiyat tarihi, bir ulusun yüzyıllarca meydana getirdiği edebî eserleri inceleyerek geçirdiği dönemleri kronolojik bir sıra içinde inceleyen bilim dalıdır.
Edebiyat tarihi, edebî eserlerle o eserleri yaratanları sosyal çevresi ile beraber inceler. Böylece geçmiş dönemlerde yaşayan atalarımızın duygu, düşünce ve sanat anlayışları hakkında bize bilgi aktarır. Edebiyat tarihi aracılığıyla değişik çağlardaki kültür birikimimizi tanırız.
Toplumların düşünce yapılarını, dünya görüşlerini öğreniriz. Bütün bu bilgiler bir edebiyat eserinin değerlendirilmesinde bize yol gösterir.Hülasa(özetle) Edebiyat uygarlık içindeki gelişmelere her zaman ön ayak olmuştur.
2) (D)
3) (Y)
4) (Y)
5) İslamiyet öncesi sözlü edebiyat döneminde, İslami , Batı etkisindeki
6) Edebiyat tarihi
7) 1)İslamiyetten önceki Türk edebiyatı
2) İslami Devir Türk edebiyatı
3) Batı etkisinde gelişen Türk edebiyatı
8) (D)
9) (E)

SAYFA 24
10-(A)
11-(E)

2.ÜNİTE DESTAN DÖNEMİ TÜRK EDEBİYATI
SAYFA 26
HAZIRLIK SORULARI
*İLİYADA ve ODYSSEİA (Yunan) Truva filminin konusuyla aynıdır.

ŞEHNAME İRAN) İran-Turan mücadelelerini, Rüstemin yiğitliklerini,İskender'in İran'ı fethi anlatılır.
KALEVALA FİN) Doğaya karşı savaşan Finlillerin erdemlerini anlatır.
GILGAMIŞ (SÜMER) Ölümsüzlüğü arayan kral Gılgamış'ın hikayesidir.
BOEWULF İNGİLİZ) Yiğit Boewulf ve arkadaşlarının canavarla mücadelelerini anlatır.
MAHABARATA HİNT) Kaurava’nın Pandallarla yaptığı savaşı, Krişna ve Arcuna’nın kahramanlıkları...
CİD İSPANYOL)Ulusal kahramanları Rodrigo’nun 11.yy.da Araplarla mücadelesi anlatılır.
CHANSON de ROLAND FRANSIZ)Charlemagne döneminde Müslümanlarla yapılan savaşları anlatır.
NİBULENGEN ALMAN) 5.yy’da yapılan Hun-Alman savaşlarını anlatır.
ŞİNTO JAPON) Japonların milli destanıdır.
İGOR RUS) 12.yy’da Kıpçak’larla Rusların yaptığı savaşları anlatır.


*Akıl erdiremedikleri olayları olağan üstü güçlerle yorumlamışlardır.Örneğin tabiat olaylarının sebeplerini bilmedikleri için bunları kendileri dışında bir güçle açıklamaya çalışmışlardır.

1.soru: Oğuz Kağan destanı M.Ö 209-174 tarihleri arasında hükümdarlık yapmış olan Hun Hükümdarı Mete Hanın hayatı etrafında şekillenmiştir.Bütün Türk destanlarında olduğu gibi destanın ilk şekli günümüze ulaşmamıştır.

2.Metinde Türklerin İslamiyetten önceki yaşayışları görülüyor.
Göçebe yaşam tarzı
Göktanrı inancı
Toy(ziyafet) verilmesi
Kurultayın toplanması
Elçiler gönderilmesi
Oğuz Kağan'ın devletinin başına kağan olması
Bozkurtun yol göstermesi ve ordunun önünde olması
Akınların yapılması
Gerçek üstü olaylar vb...

3. AĞAÇ: Destanlarda ağaç motifi üç yönüyle yer alır: Sığınak (Oba), Ana ya da Ata, varlığı, devleti temsil eden sembol...
SU: Türkler arasında temizleyici, kötü ruhlardan ve hastalıklardan koruyucu bir unsur olarak kabul edilmiş, ateşe bağlı olarak birçok inancın ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır.
IŞIK: Bu motif destanların kuruluşunda kutsiyetten kaynaklanan hayat verici bir özelliğe sahiptir. Destanların büyük kahramanları; bu kahramanlara kadınlık ve mukaddes Türk çocuklarına annelik yapan kadınlar ilahî bir ışıktan doğarlar.
BOZKURT: destanlarda hayat ve savaş gücünü temsil eder. Bozkurt, destanlarda Tanrı kurt ,anne kurt, ordular önünde yürüyen kumandan olarak geçer.
6) Mitolojik dönemde şimşek, rüzgar, kasırga yankı, şafak gibi nice şeyler birer tanrı olarak tasarlanırdı.Tabiatın her şeyine karşı korku ve hayranlık duyulurdu.İşte bu korku ve hayranlık önce mitoslar sonra da masal ve destanları meydana getirmiştir.Atatürk'ün sözü ile mitolojik ögeler arasındaki bağlantıyı bu şekilde açıklayabiliriz.

SAYFA 28
1.) İslamiyetten önceki sözlü edebiyat dönemine aittir.
2.)
Yaşayış özellikleri: Yarı göçebe hayatı yaşıyorlar ve avcılıkla uğraşıyorlar. Savaşçı ve cesurdurlar.
Irki Özellikler: Savaşçı,cesur, özgürlüğüne düşkün,Tabiat ve olağanüstü güçlerle mücadele
İnanç özellikleri: Gök Tanrı inancı vardır.

3.)
ağaç : Ağaç miti Türk düşüncesinde yaratılış nedeninin başlıca motiflerinden biridir. Bu düşünceye göre ilk insan 9 budaklı bir ağacın altında yaratılmıştır.

su : Türkler arasındaki temizleyici kötü ruhlardan ve hastalıklardan koruyucu bir unsur olarak kabul edilmiştir. Ateşe bağlı olarak birçok inanca zemin hazırlamıştır.

toprak :

ışık : Kutsiyetten kaynaklanan hayat verici bir özelliğe sahiptir. Kahramanların anneleri de ilahi bir ışıktan doğar.

bozkurt : Diğer adı da "Asena"dır. Neslin devamını sağlamak, Türklere rehberlik etmek, Türkleri felaketlerden kurtarmak.

SAYFA 29
4.) Bu sorunun cevabı metnin çoğunda yer almaktadır.
5.) Olağanüstü olaylara ve kişilere yer verilir.
Destanların söyleyeni belli değildir.
Bir milletin ulusal törelerini,inançlarını ve değerlerini yansıtır.
Destan kahramanlarına tarih sayfalarında rastlanabilir(Oğuz Kağan Destanı-Mete Han)

SAYFA 30 - Anlama ve Yorumlama Cevapları
1.) Göçebe bir hayat yaşadıkları ve avcılıkla uğraştıkları için, güçlü ve cesurdur.
Oğuz Kağan için söylenenler eskiden övgü anlamı taşırken, günümüzde yergi (eleştiri) anlamı taşımaktadır. ( Ayakları öküz ayağı gibi, beli kurt beli gibi,...)

2.) Bütün dünyaya hakim olma düşüncesindedir.
"Güneş tuğumuz olsun gök çadırımız."

3.) Oğuz Kağan kurultay toplayarak halkına yaptığı işler hakkında hesap vermektedir. Bugünkü demokrasiden farkı yoktur.

4.) Her milletin milli destanı vardır. Bilimin hakim olmadığı zamanlarda ortaya çıkmıştır.

5.) Destanlar bilimin hakim olmadığı zamanlarda ortaya çıkmıştır. Günümüzde milli destanlar gerçekleştirilemez.

1. Etkinlik: Atatürk Türk milletindeki bağımsızlık aşkını mitolojik ögelerle anlatmaktadır.

SAYFA 31 - Değerlendirme Cevapları
1.) Eski çağlarda (İslamiyetten önceki Türk Edebiyatı - Sözlü Edebiyat) bilimin hakim olmadığı devirlerde ortaya çıkmıştır. Deprem,savaş, yangın ve yıldırım düşmesi gibi olaylar karşısında insanlar aciz kalmış. Bunları açıklayabilmek için
destanlar oluşturulmuştur.

2.) D
3.) D
4.) D
5.) olağanüstü
6.) mitolojik
7.) E
8.) C

Sayfa 37
Değerlendirme Cevapları
1.)
Bilindiği gibi söz yazıdan öncedir Böyle olunca da yazılı edebiyat ürünlerinden önce, sözlü edebiyat ürünlerinin oluştuğu ortadadır Bütün ulusların edebiyatında olduğu gibi Türklerin edebiyatında da sözlü edebiyatın doğuşu dinsel temellere dayanır Sözlü edebiyat ürünleri, daha yazının bulunmadığı dönemlerde, dinsel törenlerde üretilmeye başlanmış, kuşaktan kuşağa aktarılarak yaşatılmıştır

2.)
1. "Kopuz" adı verilen sazla dile getirilmiştir.
2. Ölçü olarak ulusal ölçümüz olan "hece ölçüsü" kullanılmıştır.
3. Nazım birimi "dörtlük"tür.
4. Dönemine göre arı bir dili vardır.
5. Dizelere genel olarak yarım uyak hakimdir.
6. Daha çok doğa,aşk ve ölüm konuları işlenmiştir.
7. Bu döneme yönelik elimizdeki en eski kaynak Kaşgarlı Mahmut'un "Divan-ı Lügat-it Türk" adlı eseridir.

3.)D
4.)D
5.)Y
6.)A (hece ölçüsü kullanılmıştır)

SAYFA 38
A.COŞKU VE HEYECANI DİLE GETİREN METİNLER(ŞİİRLER)
HAZIRLIK SORULARI:

* Eski Türk topluluklarında da ozan ya da kam, baksı gibi adlarla anılan Halk şairleri, söz söylemeye, saz / kopuz / davul çalma gibi yeteneklerin yanı sıra, büyücülük, hekimlik vb. çeşitli görevleri de üzerlerinde toplamışlardır. Bu bakımdan da toplum üzerinde oldukça etkindirler. Kam, Baksı, Şaman, Ozan gibi halk şairlerinin görevleri, destanların müzik melodileri yardımıyla okunmasını ve dilden dile dolaşarak akılda kalmasını sağlamışlardır. Ayrıca başka tür görevlerde de bulunan bu halk şairleri, dinsel törenler için din adamları, sağaltım için hekim, vb. meslekler gelişmiştir.

kam:büyü yapan.
baskı:ağır hastaları tedavi eden bir hekimdir.
ozan:sadece insanları eğitmez aynı zamanda eğlendirir.
şaman:alt ve üst dünyada yardım eder.

* İnsanlar sevindikleri zaman dışa dönük olurlar. Mutluluklarını jest ve mimiklerle belli ederler.Yüzleri güler. Ölüm karşısında ise üzülürler ve içlerine kapanırlar.İnsanlar duygularını çok çeşitli yollarla anlatabilirler.Bazen duygularını şiir yazarak bazen şarkı söyleyerek vb. şekilde ifade ederler.Eski çağlarda insanlar da duygularını ifade etmek için şiir yazmışlar, bir ölünün ardından ağıtlar yakmışlar, aşk ve sevgi gibi duygularını da şiirle yansıtmışlardır.

ALP ER TUNGA SAGUSU
a----Alp Er Tunga/ öldi mü “dimü”ler redif
a----Isız ajun/ kaldı mu “l” yarım uyak
a---Özlek öçin/ aldı mu
b---Emdi yürek/ yırtılur

c---Ögreyüki /mundağ ok “ok” redif
c----Munda adın/ tigdağ ok
c----Atsa ajun /uğrap ok
b----Tağlar başı/ kertilür

d-----Begler atın/ argurup “up” redif
d------Kagdu anı/ turgurup “r” yarım uyak
d------Menğzi yüzü/ sargarup
b------Körküm ağnar/ türtülür

e---Ulşıp eren/ börleyü “leyü” redif
e----Yırtıp yaka/ urlayu “r” yarım uyak
e----Sıkrıp üni/ yurlayu
b-----Sıgtap közi /örtülür

f--Könğlüm için/ örtedi “di” redif
f---Yitmiş yaşığ /kartadı
f--Keçmiş özüg /irtedi
b---Tün kün keçüp/ irtelür

SAYFA 39
ALPE ER TUNGA SAGUSU
AHENK UNSURLARI:

Ölçü: 4+3 7’li hece ölçüsüyle yazılmıştır.(/) durakları gösterir.
Uyak: aaab/cccb/dddb/eeeb/fffb… düz kafiye vardır.Genelde yarım kafiye kullanılmıştır.
Redif: Yukarıda gösterilmiştir.
Sese dayalı edebi sanatlar: “t,g,k” seslerinin sık tekrarlanmasıyla ali terasyon, “”a,u” seslerinin tekrarıyla asonans yapılmıştır.

YAPI UNSURLARI:
Nazım birimi: dörtlük
Nazım birimi sayısı: 5
Uyak şeması: aaab/cccb/dddb/eeeb/fffb (düz kafiye örgüsü)
Tema:Ölümün ardından duyulan acı (ağıt)
Nazım türü: Sagu
Ses ve anlam kaynaşmasından oluşan birimler “ağıt” teması etrafında bir araya gelmiştir.

2) “Alp Er Tunga öldü mü?” denilerek tecahül-i arif (bilip de bilmemezlikten gelme sanatı)
“Felek öcünü aldı mı?” felek’e insani özellik kazandırılarak teşhis (kişileştirme)
“Şimdi yürek yırtılır.” Mübalağa
“Felek niyet edip ok atarsa” teşhis
“Safran sürülmüş gibi” teşbih(benzetme) yüz rengi safrana benzetilmiş…
“Erkekler kurt gibi uluyorlar” teşbih (benzetme)
“Kalbimin içi yandı” mübalağa (abartma)
Metinde kullanılan bu sanatlar anlatımı güçlendiriyor.
3) Bu ifade tarzları ölümün ardından duyulan acıyı daha güçlü anlatmak için kullanılmıştır.
4) Teması: Ölümden duyulan acı (ağıt)Bu tema şiirin daha hüzünlü ve acıklı olmasını sağlıyor.
5) Temalar şiirin söyleyiş vurgu ve tonlamasını belirler.Şiir bu temaya uygun şekilde okunur.
6)”Alp Er Tunga, ısız ajun, felek,ok atmak,kurt gibi,yaka yırtıp çığlık atmak” gibi söz ve söz grupları dönemin yaşantısını yansıtmaktadır.Eski Türkler “yuğ” adı verilen törenlerde ölenin ardından onun yiğitlik ve kahramanlıklarını anlatarak ölen kişinin ardından duyulan acıyı canlı bir şekilde ifade etmişlerdir.Okuduğumuz sagu her yönüyle dönemin zihniyetini yansıtmaktadır. Eski Türklerde önemli bir kişi öldüğünde ceset bir çadıra konur, ölen kişinin akrabaları kurbanlar keserek bu kurbanları çadırın önüne koyar, sonra hep birlikte atlara biner. Çadırın çevresinde yedi defa dönerlerdi.Ölüyü gömmek için uğurlu bir gün beklenir, ölü gömüldükten sonra da benzer törenler yapılarak kurbanlar kesilir ve mezarın etrafında yedi kez dönülürdü.Gömülen kahramanın mezarı çevresine balbal denilen taşlar dikilirdi.Türkler arasında yazı yaygınlaşınca böyle taşlar üzerine kitabeler dikilmeye başlandı. Köktürk Kitabeleri bu işlevle dikilmiş balballardır. Saz şairleri bu yas törenlerinde çeşitli şiirler söylerdi.

SAYFA 41
7.AHENK UNSURLARI

Ölçü: 4+3 7’li hece ölçüsü

Uyak ve redifler:
a……..esneyu “yu” redif
a……..osnayu
a……..kasnayu
b……..kükreşür

c…….ıngraşu “şu” redif
c……möngreşü
c…..tanglaşu
b……mangraşur

d……yaşnadı “dı” redif
d…….tuşnadı
d……kişnedi
b……okraşur

e……yagmurın “ın” redif , “r” yarım uyak
e……torın
e……..karın
b…….engreşür

f…….erüşdi “di” redif “ş” yarım uyak
f…….akışdı
f……..örüşdi
b……..ügrişür

g……..kölerdi
g…….ilerdi “di” redif “r” yarım uyak
g…….yılırdı
b……çergeşür


h….saçıldı
h…..suçuldı “dı” redif “l” yarım uyak
h….açıldı
b….yugruşur

ı…..tizildi
ı……yazıldı
ı…….özeldi “dı” redif “l” yarım uyak
b…….adrışur

Sese dayalı edebi sanatlar: Her birimde (dörtlükte) tekrar eden ünsüz harflerle aliterasyon; ünlü harf tekrarlarında ise asonans vardır.

YAPI UNSURLARI:
Nazım birimi: dörtlük
Nazım birimi sayısı: 8
Uyak şeması: aaab/cccb/dddb/eeeb/fffb/gggb/… (düz kafiye örgüsü)
TEMA:Bahar
Nazım türü: Koşuk

8) Edebi sanatlar:
1.birimde Rüzgar kar tipisine benzetilerek teşbih
5.birimde bulutlar kayığa benzetilmiş teşbih
6.birimde dünyanın nefesi denilerek teşhis
7.birimde çiçekler inciye benzetilerek teşbih
8.birimde çiçeklerin sıkılması teşhis
Bu sanatlar anlatımı güçlendirmektedir.

9)”Kuydı bulıt yagmurın” “tümen çeçek tizildi” “kökşin bulut örüşdi” “ajun tını yılırdı” tü tü çeçek çergeşür” gibi ifade kalıpları şiirin temasına uygun şekilde baharın gelişini canlı bir şekilde tasvir edilmesini sağlıyor…
10) Koşuk bahar teması etrafında ses ve anlam kaynaşmasından oluşan birimlerin bir araya gelmesiyle oluşmuştur.Tema şiiri ifade ederken vurgu ve tonlamayı belirleyen en önemli faktördür.
11) “Bulutlar gürleyip insanlar bağrışıyor” “Halk soğuktan titreşerek evlerine girdi.” İfadeler dönemin yaşantısını yansıtmaktadır.Halkın sağanak yağmurlar karşısında hayret etmesi ve bağrışması o dönemki insanların tabiat olaylarına takındığı tavrı da gösteriyor…Hayvancılık ve doğayla iç içe yaşıyor olmaları o dönem halkının yaşam tarzı hakkında bilgi veren örneklerdir.


1.etkinlik: Bknz.Hazırlık çalışması

SAYFA 42
1. İslam öncesi Türkler arasında , bir kahraman, bir devlet büyüğü öldüğünde bunlar için yapılan yuğ adı verilen yas törenlerinde kopuz eşliğinde söylenen şiirlere sagu denir.
a. Ölen bir kişinin arkasından söylenen ağıt şiirleridir. “Yuğ” denilen ölüm törenlerinde söylenir.
b. Ölen kişinin kahramanlıklarını, başarılarını, erdemlerini anlatır; ölümlerinden duyulan üzüntüyü dile getirir.
c. Koşuk nazım şekliyle söylenir.
d. Dörtlükler halinde söylenir.
e. 4+3=7’li hece ölçüsüyle yazılır.
f. Bu şiirlere İslâm sonrası halk edebiyatında “ağıt”, Divan edebiyatında “mersiye” denir
g. Divanu Lûgatit-Türk’teki Alp Er Tunga sagusu bu türün önemli bir örneğidir.
h. Sagu söyleyen kişilere sagucu ya da ağıtçı denir.

* 2. Hece vezni ve yarım kafiye ile söylenen şiirlerdir.
* Kopuz eşliğinde söylenir.
* Yiğitlik, aşk, tabiat konularını işler.
* Nazım birimi dörtlüktür.
* Bu şiirlerde düz kafiye kullanılır: aaaa, bbba, ccca. (aaab cccb dddb)
* Bu şiirlerin İslâm sonrası halk edebiyatındaki adı koşma'dır.
* Sığır denilen sürek avlarında söylenen lirik şiirlerdir.

3estan döneminin zihniyeti:

* Destan döneminde ırka(kavmi) özgü özellikler hayata hakimdir.
* Göçebe bir yaşam sürüyorlardı.
* Avcılık, hayvancılık önemli geçim kaynaklarıdır.
* Pagan inanışı, Şamanizm ve GökTanrı inancı Türklerin ilk dinî inancını oluşturuyordu
* Türkler, ehlîleştirdikleri atlarla akıncılık yapmışlar, çiftçilikle uğraşan kavimler üzerinde üstünlük sağlamışlardır…
* Destan döneminin temel zihniyeti olağanüstü varlık ve figürlerin hayata hakim olmasıdır.
* Destan döneminde şimşek, rüzgar, yankı ve yağmur gibi doğal olaylara doğa üstü nitelikler kazandırılmıştır.

4: Sözlü edebiyat döneminde nazım(şiir) en geniş yeri tutar.kopuz denilen bir çalgı eşliğinde söylenirdi.O dönemde şiir yazılmaz ,söylenirdi.Bu yüzden akılda daha iyi tutulması ve gelecek kuşaklara aktarılmasının daha kolay olması sebebiyle nesirden ziyade ezberlenmesi daha kolay olan nazım tercih edilmiştir.

* 5. Ölen kağanları için verilecek en özel hediyenin saçları olduğu
* Cesedin için boşaltılıp bahar yastıklarıyla doldurulması
* Ölenin önce altın tabuta sonra da ince işlemeli tahta bir tabuta konması
* Tam bir hafta boyunca davulların çalması
* Şamanların sagu söylemesi, genç kız ve kadınların ağlaması, şarkılar söylemesi
* Tabutun önünden geçen herkesin kağanın ismini mırıldanması

6) Her iki saguda ölenin ardından duyulan acı çeşitli şekillerde ifade ediliyor.Alp Er Tunga sagusunda da ölen kağanları için ağlayan , kurt gibi uluyan yakalarını yırtan sagular söyleyen insanlar vardır.
7) Sagular yuğ törenlerinde koşuklar ise sığır adı verilen sürek avı törenlerinde söylenen şiirlerdir.Sagu acının bir ifadesi koşuklar ise daha çok aşk, ayrılık, tabiat gibi durumlardaki duyguların ifadesidir.
8) Oğullar adlı metinde insanlar üzüntülerini ağlayarak, şarkılar söyleyerek, çığlıklar atarak davul çalıp dans ederek ortaya koymuşlardır.Benzer adetler günümüzde yapılmamaktadır.Günümüzde insanlar cenazelerde ağlayarak ya da ağıt yakarak üzüntülerini gösterirler.
9) Günümüzde incelediğimiz şiir beznerleri doğum ölüm ve eğlence gibi ortamlarda söylenmemektedir.Ama yöreden yöreye de değişen adet ve gelenekler yok da değildir.

SAYFA 44
Değerlendirme Cevapları
1.Sagu bir kişinin arkasından söylenen ağıt şiirleridir, koşuk ise doğa sevgisi, aşk, kahramanlık, yiğitlik konularının işlendiği şiirlerdir.
Sagu “yuğ” törenlerinde koşuk ise “sığır” ve “şölen” adı verilen törenlerde söylenir.
Temaları farklı olduğu için söyleyişleri vurgu ve tonlamaları da farklıdır.
2.(Y)
3.(Y)
4)(D)
5. dörtlük
6)Alp Er Tunga
7) (A) şıkkı
8)(B)
9) Bence soru hatalı;çünkü “dı-m ve di-m “ ekleri aynı görevde(di'li geçmiş zaman ve 1.tekil şahıs eki) olduğu için rediftir.kelimelerin kökünde de benzer ses olmadığı için uyak kullanılmamıştır. Yine de zorlarsak D şıkkı denebilir

SAYFA 45
B.OLAY ÇEVRESİNDE GELİŞEN METİNLER(DESTAN)

HAZIRLIK
İlk Türk Destanları
1.Altay - Yakut
Yaradılış Destanı
2.Sakalar Dönemi
a.Alp Er Tunga Destanı
b.şu Destanı
3.Hun Dönemi
Oğuz Kağan Destanı
4.Köktürk Dönemi
a.Bozkurt Destanı
b.Ergenekon Destanı
5.Uygur Dönemi
a. Türeyiş Destanı
b. Göç Destanı
c.Mani Dininin Kabulü Destanı
İslamiyetin Kabulunden Sonraki Türk Destanları :
1.Karahanlı Dönemi
Satuk Buğra Han Destanı
2.Kazak-Kırgız Kültür Dâiresi
Manas
3.Türk-Moğol Kültür Dâiresi
Cengiz-name
4.Tatar-Kırım
Timur ve Edige Destanları
5.Selçuklu-Beylikler ve Osmanlı Dönemleri
a. Seyid Battal Gazi Destanı
b. Danişmend Gazi Destanı
c.Köroğlu Destanı
• Türk destanlarında yer alan kişi, zaman, mekan ve mitolojik ögeler günümüz edebiyatında kullanılmaktadır.Örneğin Nihal ATSIZ’ın “Bozkurtların Ölümü" Göktürk Kağanlığı tarihinden bir bölümü ve Kür Şad Destanı'nı anlattığı romanıdır.Latife Tekin’in “Sevgili Arsız Ölümü’nde romanında roman kişileri gibi zaman ve mekân algısı da hep düş, rüya, fantezi hurafe, gibi olağanüstü ögelerle sürekli iç içelik arz eder.Rasim Özdenören’in “Hastalar ve Işıklar” romanında “ışık” miti canlı şekilde anlatılır.Örnek metin:
Yüzbaşı Yağlaklar üç yaşında Ötüken’e getirilmiş bir Kırgız’dı. Kaç yıldır, bir fırsat bulup Kögmen
Dağı’nı aşarak atasının yurduna gitmeği, baba ocağını görmeği tasarlıyor, fakat her yıl bir
engel çıkıyordu. Bu buyruğu alınca artık Kögmen’i aşmak umutlarını bırakmak gerektiğini anladı.
Çünkü kendi yüz atlısıyla bir tümen Çinliyi oyalamak pek yakında Uçmağa varmak demekti. Fakat
pek yakında öleceğini düşünmek onu asla yüksündürmedi. Koca Kırgız yüzbaşı, içinde dirliğe veda
etmenin garipliği de çınlıyan çok gür ve heybetli bir sesle erlerini çabucak çevresine topladıktan
sonra yüz kişiyle on bin Çinliye daldı. Yağlakar, her kılıç vuruşta bir Çinli deviriyor ve : “Al! Kögmen
Dağı aşkına...” diye bağırıyordu, erleri de coşmuşlardı. Onlar da Çinlileri ikiye biçen vuruşlarını
“Ötüken aşkına”, “Kara Kağan aşkına”, “İ-çing Katun aşkına”, Şen-king aşkına” diye bağırarak
yapıyorlar, bir yandan da güneş görmüş kar gibi eriyorlardı.(Hüseyin Nihal ATSIZ “BOZKURTLARIN ÖLÜMÜ ROMANINDAN alınmıştır.)
• İnsanlar kendisini etkileyen kendilerinde şaşkınlık uyandıran kişi ya da olayları olağanüstü unsurlar ekleyerek ve abartarak anlatmaya yatkındır.Bu şekilde çekirdek gerçekliği olan bir olay zamanla kulaktan kulağa aktarılarak gerçeklikle ilişkisini kaybeder.

SAYFA 46
1) Şu destanı M.Ö. 330-327 yıllarındaki olaylarla bağlantılıdır. Bu tarihlerde Makedonyalı İskender, İran’ı ve Türkistan’ı istilâ etmişti. Bu dönemde Saka hükümdarının adı Şu idi. Bu Destan Türklerin İskender’le mücadelelerini ve geriye çekilmeleri anlatılmaktadır.
• Olay örgüsü:
• İskender’in Semerkand’ı alıp Türk illerine doğru ilerlemesi
• Türk hükümdarı “Şu”nun Hucend vadisinin kıyılarına 40 öncü kumandan göndermesi
• Halkın Şu’nun hazırlıksız olduğunu düşünmesi ve karamsarlığa kapılması
• İskender’in ırmağı geçmesi,Şu’nun ise onunla savaşmak yerine doğuya çekilmesi
• 22 ailenin doğuya gidenlere katılmaması
• İskender’in bu 22 kişiyi görmesi ve onlara bir şey yapmaması
• Doğu’ya çekilmeyen 22 ailenin Türkmen adıyla anılması
• Şu’nun Çin tarafına geçmesi
• Şu ile Zülkarney’nin savaşması
• Türk kolunun İskender’in askerlerini bozguna uğratması
• Zülkarneyn ve Şu’nun barışması
• İskender’in Uygur şehirlerini yaptırıp geri dönmesi
• Şu’nun Balasagun’a gelip Şu şehrini kurması ve buraya tılsım koydurması
Kişiler:
Zülkarneyn(İskender), Şu ,Türklerden geriye kalan 22 kişi, diğer iki kişi, vezir
Zamanestanda belirsiz bir zaman söz konusudur.””Geceleyin, sonra, sabah olunca,ertesi gün , sonra” gibi yaklaşık zaman ifadeleri vardır.
Mekan: Semerkand,Balasagun, Şu Kalesi, çadır,Çin,Uygur yakınları, Altın Han dağı…”
4) Metnin yapı unsurları tasvir edilmeden anlatılmıştır.Olayın geçtiği mekanlar sadece yer adı olarak yer almış,bu mekanlarla ilgili betimleme yapılmamıştır.Zaman ifadeleri de belirsizdir, kişiler belirgin ve ayırt edici özellikleriyle anlatılmamıştır.

SAYFA 47
5) Metnin yapı unsurları temayı(iletiyi) vermede ve somutlaştırmayı gerçekleştirmede birer araç işlevi görmektedir.
6) Şu destanı M.Ö. 330-327 yıllarındaki olaylarla bağlantılıdır. Bu tarihlerde Makedonyalı İskender, İran’ı ve Türkistan’ı istilâ etmişti. Bu dönemde Saka hükümdarının adı Şu idi. Bu Destan Türklerin İskender’le mücadelelerini ve geriye çekilmeleri anlatılmaktadır. Doğuya çekilmeyen 22 ailenin Türkmen adıyla anılmaları ile ilgili sebep açıklayıcı bir efsane de bu destan içinde yer almaktadır.
Destandaki olay ve kişiler zamanla halkın ağzında dolaşa dolaşa olağanüstülükler kazanmış ve bugünkü halini almıştır.
7)Şu denilen şehri yaptı.Oraya bir de tılsım koydurdu.Bugün leylekler o şehrin kapısına kadar gelir,fakat şehri geçip gidemezler.Bu tılsımın tesiri bugüne kadar sürmektedir.Bu ve benzeri olağanüstülükler metnin destan olma özelliğinden kaynaklanmaktadır.Çünkü destanlar çekirdek bir gerçekliğin zamanla halkın hayal gücünün etkisiyle olağanüstülük kazanıp yayılması ve sonrasında yazıya geçirilmesiyle oluşur.
8)”Şu Destanı” bir edebiyat metnidir.Kurmacadır.
9)Destanda hem öğretici hem de sanat metni işlevi bir aradadır.

SAYFA 48
10)
Deli Kurt’un analığından dinlediği masalın etkisinde kalması
Gökçen kızın pınardan su almak için gelmesi, Deli Kurt ve yanındakilere yaklaşması
Deli Kurt’un Gökçen isimli kızı görünce onun güzelliğinden adeta büyülenmesi
Gökçen’in pınara gelmesi
Gökçenle Satı Kadın’ın konuşmaları
Gökçen kızın pınardan uzaklaşması Deli Murat’ın kızın etkisinden kurtulamaması
Kişiler:
Deli Kurt,Gökçen kız,Satı Kadın, üç sipahi, Çakır
Zaman: Belirgin zaman ifadeleri yoktur.
Mekan: Pınar başı
11) Her iki metin de anlatmaya bağlı metin olduğu için yapı unsurları olay örgüsü, kişiler yer ve zaman ögelerinden oluşmuştur.”Deli Kurt” romanında kişi ve olaylar canlı bir şekilde tasvir edilmiştir,bu durum Şu Destan’ında yoktur.
12)Destanda kullanılan dil romandaki gibi edebi değildir.Deli Kurt romanında yazar son derece akıcı ve yalın Türkçe’yle bir aşkı oldukça çarpıcı canlı tasvirlerle ve dilin inceliklerini kullanarak anlatmıştır.Destanda ise dil son derece basit ve genelde göndergesel işlevde kullanılmıştır.
13) “Şu Destanında her şeyi öncesi ve sonrasıyla bilen ilahi bakış açılı (hakim) anlatıcı vardır.Anlatıcının hedeflediği kitle halktır.
14) Şu destanı, M.Ö. 330-M.Ö. 327 yıllarındaki olaylarla bağlantılı olan eski bir Türk destanıdır.
Bu tarihlerde Makedonyalı İskender, İran'ı ve Türkistan'ı istilâ etmişti. Bu dönemde Saka hükümdarının adı Şu idi. Bu Destanda Türklerin İskender'le mücadelelerini ve geriye çekilmelerini anlatılmaktadır. Doğuya çekilmeyen 22 ailenin Türkmen adıyla anılmaları ile ilgili sebep açıklayıcı bir efsane de bu destan içinde yer almaktadır.
Deli Kurt, Yıldırım Beyazıd’ ın oğlu isa bey in hiç göremediği çocuğudur. isa bey hamile olan hatununu en çok güvendiği sipahilerden biri olan Çakır’a emanet eder, o da bala hatun’u tımarının yakınındaki anasının obasına götürür ve yerleştirir. bala hatun’un murad adında bir oğlu olur, obada Murad’a “ deli kurt” lakabı takılır...Deli kurt gün geçer gerçek bir sipahi olur, orduya girer, ağasıyla tımar komşusu olur... Bir gün Gökçen adında bir kız görür, bu kız oba halkı tarafından pek tekin görülmez. peri kızıdır diye konuşurlar, doğaüstü güçlerini bilirler, uğraşmazlar. Deli kurt bu kıza gönlünü kaptırır, bir sipahiye yakıştıramaz ama yine de onu düşünmeden edemez...aşkıyla yanar tutuşur, en sonunda aşkını itiraf eder karşılıkda bulur, fakat deli kurt un savaşa gittiği bir sırada obayı sel basar, hem analığı, hem gökçen kızı sel alır gider. savaş dönüşü bunu duyan deli kurt atına atlar ve evini yurdunu bırakarak hiç bilmediği bir yere doğru gider, uzaklaşır...
15) Şu Destanı’nda Şu ve Zülkarneyn destanın baş kişileridir.Olaylar bunların etrafında şekillenir.Deli Kurt’ta ise Deli Kurt ile Gökçen kız romanın baş kahramanıdırlar.Olaylar bu kişilerin etrafında şekillenir.Diğerleri yardımcı karakterdirler…
1.etkinlik: bknz.Hazırlık bölümü

SAYFA 51
16) Her iki destanın teması da kahramanlıktır.Kahramanlık teması evrenseldir

2.ETKİNLİK
Şu Destanı Odysseia
Kişiler Şu, İskender …
Kişiler: Odysseia , Kikonlar,Lotofaglar,Kirke,Kaly psoPenelope,Laertes,Antinoos
Tema: Kahramanlık Kahramanlık
Kişiler bakımından her iki destanda da olağanüstü güçlere sahip kahramanlar bulunmaktadır.
18) Mitolojik unsurlar,hayatla mücadele, dini inançlar ve musiki destan dilinin oluşmasını sağlayan unsurlardır.Destan dili bu ögeler üzerine kurulur.
• 19) Destan dili şiirsel bir yapıya sahiptir, doğal dil değildir.
• Destan dili ahenklidir, doğal dil değildir.
• Destan dilinde sanatsal işlev vardır, doğal dilde genelde göndergesel işlev kullanılır.
• Destan dili mitolojik unusurları barındırır, doğal dil barındırmaz.
• Destan dilinin coşkulu, epik bir anlatımı vardır, doğal dilin genelde yoktur.
• Doğal dil destan diline göre daha akıcıdır.
• Destan dili abartılıdır, doğal dil daha yalın ve sadedir.
• Doğal dildeki göstergelerin karşılama gücü belli yere kadardır.Fakat insanların hayal dünyası sınırsız olduğu için göstergeleri belli bir noktaya kadar kullanabilir.Bu nedenle göstergeleri bir noktaya kadar kullanabilir.Destan dilinin olağanüstülükleri karşılaması ancak bununla mümkün olur.
• 3.etkinlik: bknz. Hazırlık çalışması
20) Oluşumu:
* Halkı derinden etkileyecek bir olayın yaşanması
* Bu olayda öne çıkan bir kahramanın olması
* Toplumda derin izler bırakan olay ve kahramanın destansı öykülerinin ozanlar tarafından söylenmesi ve bunun yayıl¬ması
* Güçlü bir şairin toplum içinde anlatıla anlatıla zenginleştiril¬miş hikâyeleri derleyerek yeniden yazması.
Destanların bir ozan tarafından son hâli verilinceye kadar olan süreçte halkın hayalleri destanlara katılır, zamanla destanlara yeni olaylar da eklenir. Yeni olaylarla zenginleşen destanlar, ortak bir eser haline gelir.
Tema: Bir milleti derinden etkileyen millet hayatında derin izler bırakan kişi ya da olaylar
Dil-anlatım : Şiirsel ve manzum bir yapı söz konusudur.Anlatıcı her şeyden haberdar olan ilahi bakış açılı anlatıcıdır.Ahenk için genelde devrik cümle kullanılır.
Olağanüstülük: Destanlardaki olay örgüsü hayal gücü ile zenginleştirilmiş ve olağan üstü nitelik kazanarak gerçeklikle bağını koparmıştır.
21.
• Anlatımı sözlüdür.
• Din törenlerinde(şölen,sığır,yuğ) doğmuş, din dışı törenlerde gelişmiştir.
• Edebi ürünler manzumdur.(şiir şeklindedir)
• Edebi ürünler anonimdir, bunlara milli özellikler hakimdir.
• Yalın bir dil kullanılmıştır, dil yabancı etkilerden uzaktır,ÖZTÜRKÇEDİR
• Şiirde “yarım uyak, hece ölçüsü, dörtlükler” kullanılmış.
• Şiir söyleyen kişilere “ozan, kam, baksı, şaman” denilir.
• Bu dönemde “sav, sagu, koşuk, destan” nazım şekilleri görülür.
• Genellikle aşk,tabiat, kahramanlık ve ölüm konuları işlenmiştir.
• 22.Bknz.hazırlık soruları

SAYFA 52
4.etkinlik
Destan parçalarındaki ortak motif “SU” motifidir. Su: Türkler arasında temizleyici, kötü ruhlardan ve hastalıklardan koruyucu bir unsur olarak kabul edilmiş, ateşe bağlı olarak birçok inancın ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Türklerin Müslüman olmalarından sonra da ateşle ilgili inanışlar devam etmiş; ateş üzerine tükürmek, ateşi su ile söndürmek, ateşe karşı küfretmek günah kavrama dâhil edilmiştir.

1.) Zülkarneyn’in 22 kişiyi görerek “Bunlarda Türk alametleri var ;bunları görünce kimseye sormadan bunlar için “Türk manend” dedi ki manası “Türk’e benziyorlar” demektir.Bu ad o adamlar için bugüne kadar kaldı.”Diğerleri Altın Kan ve Şu şehrinin adı…(Metinden bulunuz)
Günümüzde de yer adlarının verilişi ile ilgili benzer anlatımlar vardır. Örneğin Tavşanlı ilçesinin adı: Yıldırım Bayezıd yanında bulunan diğer görevlilerle birlikte Bursa’dan Kütahya’ya Germiyan Beyinin kızını görmeye gelirken Tavşanlı sahrasından geçer.O zamanlar buraları fundalık-çalılıktır.Yıldırım Bayezıd,burada avlanır ve tavşanların bol olmasından dolayı da “Buranın tavşanı çok” der.O günden bu güne burası “Tavşanlı”olarak kalır.
2)Her iki destanda da “su” motifi kullanılmıştır.Her iki destanda da Kalaç soyunun etnik kaynağının etimolojik yönden destan yapısı içinde yer alır.Oğuz Kağan Destan’ında daha çok olağanüstülük vardır.
3) Oğuz Kağan da Hakan Şu da Türk hükümdarıdır.İkisi de olağanüstülükler gösteren bir yapıya sahiptir.Mücadeleleri şahsi değil millidir.

SAYFA 53
Değerlendirme Cevapları
1) 1- Doğuş (oluşum) aşaması:
Bu aşamada milletin hayatında iz bırakan önemli tarihî ve sosyal olaylar, bu olaylar içinde yüceltilmiş efsanevî kahramanlar görülür.
2- Yayılma aşaması:
Bu safhada, söz konusu olay ve kahramanlıklar, sözlü gelenek yoluyla yayılır. Böylece bölgeden bölgeye ve nesilden nesle geçer.
3- Derleme (yazıya geçirme) safhası:
Bu safhada, sözlü gelenekte yaşayan destanı, güçlü bir şair, bir bütün halinde derleyip manzum olarak yazıya geçirir. Çoğu zaman bu destanların kim tarafından derlendiği ve yazıya geçirildiği belli değildir.
2) (D)
3) (D)
4) (D)
5) Bozkurt ve Ergenekon Destan’ıdır.
6) Destan
7) (A)

SAYFA 54:
HAZIRLIK:
1)Tarihimizin ve dilimizin ilk en önemli belgeleri Göktürk Yazıtlar(Orhun Kitabeleri)dir.
*Doğu Göktürklerine aittirler.
*720,732,735 yıllarında dikilmişlerdir.
*Vezir Tonyukuk, Bilge Kağan, Kültigin adına dikilmişlerdir.
*YollugTigin adlı bir yazara yazdırmıştır.
*Öz Türkçe ile yazılmıştır.
*Türk hakanlarının Göktürkleri nasıl birleştirdiklerini, devleti nasıl idare ettiklerini, gelecek kuşakların ne yapmaları gerektiğini anlatan bir nutuk (söylev)tur.
* Aslında birer mezar taşı olarak tasarlanmışlardır.
* Taşların üç tarafı Göktürk alfabesiyle bir tarafı da Çince yazılmıştır.
* Eserler şu an MOĞOLİSTAN sınırları içindedir.
* 1900' lü yılların başında Strahlanberk tarafından bulunmuş, Danimarkalı Thamson tarafından okunmuşlardır.
*Çinlilere karşı bağımsızlık savaşı yapan, Türk bütünlüğünü yeniden kurmak için içte ve dışta savaşan Göktürklerin hikayesi anlatılır bu yazıtlarda. Bu abideler 38 harfli olan Göktürk alfabesiyle yazılmıştır. Bunlardan en önemli olanları 3 tanedir.
1.Bilge Tonyukuk Yazıtı: Dört bakana vezirlik etmiş olan Tonyukuk tarafından yazılmıştır. Daha çok Çinlilerle yapılan savaşlar anlatılmaktadır.
2. Kül Tiğin Yazıtı: Göktürk hakanı Bilge Kağan'ın kardeşi Kül Tiğin'in ölümü üzerine Bilge Kağan tarafından dikilmiştir
3. Bilge Kağan Yazıtı: Göktürk hakanı Bilge Kağan'ın ölümünden sonra yazdırılmış bir abidedir. Son iki yazar daha çok dönemin olaylarından, törelerden ve Bilge Kağan'ın ulusuna dilediği iyi dileklerden söz eder.
UYGUR DÖNEMİ YAZILI ESERLERİ
Göktürk devletinin yıkılmasından sonra kurulan uygur hanlıklarından kalma eserlerdir Daha çok Buddha ve Mani dininin esaslarını anlatan metinlerdir. Bunlar turfan yöresinde yapılan kazılarda ortaya çıkarılmıştır. Uygurların kâğıda kitap basma tekniğini bildikleri anlaşılmaktadır. Dönemden kalma birçok hikâyenin yanında "kökünç" denilen bir ilkel tiyatro eserleri de vardır. Uygurlar bu eserleri 14 harfli uygur alfabesiyle yazmışlardır.Altun Yaruk ve Sekiz Yükmek(yığın) adlı eserler Budizm'i anlatan dinsel metinlerdir.Ayrıca Irk Bitig (Fal Kitabı) ve Kalyanamkara ve Papamkara Hikâyesi (İyi Düşünceli Şehzade ile Kötü Düşünceli Şehzade) adlı metinler vardır.
2)Türklerin tarih boyunca kullandığı alfabeler
Göktürk (Orhun) alfabesi: Metinleri Orta Asya’daki Orhun Nehri kıyısında bulunduğu için Göktürk veya Orhun ismi ile anılır. Orhun’da yerleşen Türkler tarafından kullanıldığı için de Türük, Türk Alfabesi denir. Türklere mahsustur ve Esik Kurgan yazısına benzer. Hunlar, Göktürkler ve sathi olarak da Asya ve Avrupa’ya yayılan Türk kavimleri, kullanmıştır. Bu alfabede resmin göze hitap ettiği ve ses haline geldiği açıkça görülür. Göktürk alfabesi otuz sekiz harften meydana gelir. Dördü sesli olup, sekiz sesi karşılar, gerisi sessizdir. Ayrıca ok, ko, uk, ku, ük, kü, nç, nd, gibi heceler ayrı harflerle gösterilmiştir. Sesli harfleri, sessizler okutur. Sağdan sola doğru yazılır. Tonyukuk, Kültigin ve Bilge Kağan hatırasına yazılıp, dikilen Orhun Abideleri bu alfabenin şaheser numunesidir. Bunlar ayrıca Türkçe'nin bilinen ilk yazılı metinleridir.
Uygur alfabesi: Göktürklerden sonra Türkistan’da devlet kuran Uygurlardan adını alır. Uygurlar ve Türkistan’daki Türkler kullandı. On sekiz işaretten meydana gelir. Dördü sesli, gerisi sessizdir. Harfler umumiyetle birbirine bitişiktir, çok defa başta, ortada ve sonda olmak üzere üç şekli vardır. Sağdan, sola doğru yazılır. Sekizinci asırdan, on ikinci asra kadar yaygın, on beşinci asra kadar mevzii bir şekilde görülür. Bu yazının kâtiplerine, bakşı, bakşıgeri veya serbahşı adları da verilmiştir.
Arap alfabesi: Türklerin topluca İslamiyet'i kabulünden, yani 10. asırdan sonra geniş bir sahada bütün Türk-İslam devletleri tarafından kullanıldı. Arap Alfabesi yirmi sekiz harf olmasına rağmen Türklerin kullandığı İslam harfleri otuz bir ile otuz altı harften meydana gelir. Sağdan sola doğru yazılan bu alfabe, bütün Türklüğü kucaklamış ve Türkçe'nin çeşitli lehçelerinde, pekçok kitap, kitabe yazılmıştır. Muazzam ve kesintisiz abidevi eserler bu alfabe ile verildi. Türkiye, İslam alemi ve dünyanın her yerindeki kütüphane ve kitapseverlerin kitaplıklarında İslam harfleriyle yazılmış milyonlarca Türkçe eser mevcuttur. Dünyanın en büyük ve muazzam arşivi, Türk - İslam alfabesiyle yazılan Türkçe evraklarla doludur.
Kiril alfabesi: Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği hudutları içinde yaşayan Türkler tarafından kullanılmaktadır. Kiril Alfabesi, ihtiyari olmayıp, Rus ve komünist emperyalizmin zoraki tatbikidir. Komünist idare, Türklere tek bir alfabe kullandırmayıp, milli birliği bozmak için on sekiz Türk boyuna değişik işaretli alfabe kullandırmıştır. Sunî bir Slav alfabesidir. Otuz sekiz harftir. On biri sesli, gerisi sessizdir. Soldan sağa doğru yazılır. Kullanma alanı, Rusya’daki Türkler içindir.
Latin alfabesi: Bu alfabe, 1925 yılında ilk defa Azeri Türklüğü tarafından kullanılmıştır. Türkiye Cumhuriyeti’nin kurulmasından sonra; 1928’de Türkiye’de kullanılmaya başlandı. Günümüzde, Türkiye ve Avrupa Türkleri kullanır. Latin asıllı yirmi dokuz harften meydana gelir. Sekizi sesli, gerisi sessizdir.
Türkler; Orhun-Türk, Uygur-Sogd, Arap-İslam, Kiril-Slav ve Latin alfabelerinden başka Sogd, Mani, Brahmi, Süryani, Rum, Slav vs. gibi alfabeleri de kısmen kullanmışlardır.
Kaynak: Genel Türk Tarihi / dallog.com


3a) Türk adının geçtiği ilk edebi metin ve şuan bilinen en eski ve ilk Türkçe metin Göktürk yazıtlarıdır. Göktürk yazıtlarında; taşlar üzerine yazılmış ilk Türk tarihi, Türk devlet adamlarının millete hesap vermesi, milletle hesaplaşması, devletin ve milletin karşılıklı vazifeleri, Türk nizamının, Türk töresinin, Türk medeniyetinin, yüksek Türk kültürünün büyük vesikası, Türk askerinin dehasının, Türk askerlik sanatının esasları, Türk feragat ve faziletinin anlatılması yönünde önemli bir yeri vardır Türk Tarihi açısından.
Göktürk Yazıtları, Türk tarihi, toplum yaşamı, kültürel yapısı yönünden de aydınlatıcı bilgilerle doludur. Yazıtlar Göktürk Kağanlığı'nın resmi ağızdan yazılmış bir tarihi görünümündedir. Tarihte ilk kez Türk adıyla kurulan bu devlet bozkır devletlerinin belirgin özelliklerini taşır. Aynı soydan gelen bütün boylarını "il" adıyla oluşturacak yapıda merkezi otoriteye bağlanması, siyasal erkin hemen bütünüyle orduya dayandırılması, dolayısıyla da iktisadi gücün bu orduyla sağlanması.
b)“Türklük bilincini oluşturmak ve Türk birliğini sağlamak.” Kendinden önceki Kağanlar gibi Bilge Kağan''da, Orta Asya''da Türk birliğini gerçekleştirmeyi siyasal amacı olarak her şeyin üstünde tutmuştur. Ulusuna geçmiş dönemin dağınıklığını, başka ulusların buyruğu alanında geçirilen yılların acılığını verirken çözümü de göstermektedir: “Bilgili ve cesur Kağanların çevresinde ulus toplanmak ve töreyi kurmak. Bir askerlik ve siyaset tarihinden çok farklı olmayan yazıtlarda, “il” e. Ulusal bilince ve ulusal birliğe verilen önemin her biçimde ön planda tutulması boşuna değildir. Var olanın temel koşulu budur. “Zamanı Tanrı yaşar. İnsanoğlu hep ölümlü doğmuştur.” Ama “il” sonsuza dek yaşayacaktır…İl tutacak yer, Ötüken ormanı imiş. Ötüken ormanında daha iyisi hiç yokmuş…
4) Yazılı edebiyat, Türkler arasında yazının kullanıldığı devirlerde başlayan bir edebiyattır. Eldeki en eski ürünler 5. ve 6.yüzyıllarda yazıldığı tahmin edilen Yenisey Kırgızlarına ait balbal adı verilen mezar taşlarıdır. Ancak bu yazıtlar, adlar ve birkaç sözcükten oluşan Türkçe sözlerden ibarettir. Bu yazıtlardaki alfabe daha sonraki dönemlerde kullanılan Göktürk alfabesine göre ilkel bir nitelik taşır.Bu yazıtlar çok tahrip olduğu ve okunamadığı için edebi bir belge niteliği taşımazlar...
Bu sözle sözün söylenince unutulup gittiği, yazının ise asırlar sonrasına taşınabileceği gerçeği vardır.Yani "söz uçar, yazı kalır." da diyebiliriz.

SAYFA 57:
Döneme özgü özellikler:
Kağanın "kut"lu olduğu inancı(Tanrı gibi gökte olmuş Türk Bilge Kağan...)
Gök Tanrı inancı( inanç sistemi)
Devlet idaresindeki birtakım unsurlarşadpıt, tarkat, buyruk beyleri...)
Ordunun sevk edilmesi, düzenlenen askeri seferler
Dönemin yer adlarıÖtüken,Şantung Ovası,Demir Kapı,İnci Nehri,Tibet)
Çinlilerle anlaşmalar yapıldığı (siyasi zihniyet)
Çinlilerle ipek,altın , gümüş ticareti yapıldığı (ekonomik zihniyet
Çinlilerin Türklere yaptığı hileler, entrikalar...(siyasi ilişkiler)
Kısa cümlelerin kullanılması, dilin ÖzTürkçe olması,anlatımda aliterasyonlar görülmesi,bir söylev niteliğinde olması edebi zevki yansıtmaktadır.
1.ETKİNLİK:
a) Orhun Yazıtları, Moğolistan'ın kuzeyinde, Baykal gölünün gü*neyinde, Orhun ırmağı vadisindeki Koşo Saydam gölü yakınla*rındadır. Bu yazıtlardan Kül Tigin ve Bilge Kağan Anıtları, Koçho Tsaydam bölgesindeki Orhun Irmağı civarında; Bilge Ton-yukuk Anıtları ise, Kül Tigin ve Bilge Kağan yazıtlarından yakla*şık 360 km uzakta, Tola Irmağı'nın yukarı yatağındaki Bayn Tsokto bölgesindedir.

Göktürk alfabesi otuz sekiz harften meydana gelir. Dördü sesli olup, sekiz sesi karşılar, gerisi sessizdir. Ayrıca ok, ko, uk, ku, ük, kü, nç, nd, gibi heceler ayrı harflerle gösterilmiştir. Sesli harfleri, sessizler okutur. Sağdan sola doğru yazılır.
b) Türk adının ilk geçtiği ve yazılı ilk edebi belgelerimiz olduğu için...
c)Türk tarihi hakkında bilgi veren bu anıtlar, Türkler tarafından yazılmış ilk belgelerdir.
Türk adının geçtiği ilk Türkçe metin özelliğini taşırlar.
Yazıtlarda, Türk adı ilk olarak bir milleti ifade etmek üzere kullanılmıştır.
Türk dili ve edebiyatının en eski örneğidir.
Türk yazısının en eski alfabesiyle yazılmıştır.
Orta Asya kültürünün en açık olarak ifade edildiği belge özelliğini taşırlar.
Yazıtlarda, Türklerin tarihlerinin araştırılmasına imkan veren, ekonomik, sosyal ve kültürel hayatlarıyla ilgili bilgiler bulunmaktadır.
Yazıtlar, sadece mezar taşları olmayıp, bütün Türk boylarına seslenen siyasî bir beyanname karakterini taşımaktadır.
3) Metnin temel düşüncesi Bilge Kağan'ın milletine nutuk tarzında öğütleridir.Metnin içeriği de bu düşünceye paralel olarak söylev tarzında şekillenmektedir.
4) tengri>Tanrı
teg > gibi
tengride > gökte
olmış > olmuş
kagan > kağan (g>ğ değişimi)
ödke > zamanda (artık kullanılmıyor)
olurtum > oturdum (ses değişikliğine uğramış)
sabımın > sözümün (artık kullanılmıyor)
tüketi > tamamıyla ( artık kullanılmıyor)
eşidgil> işit ( e>i değişimi d>t değişimi ,-gil eki de emir kipi şeklinde kullanılmıyor)
ulayu > bilhassa (kullanımdan düşmüş
ini > küçük (kullanımda düşmüş)
yiünüm> şeklini almış
oğlanım> oğlum şeklini almış
biriki>bütün (kullanılmıyor)
oguşum > soyum (kullanımdan düşmüş)
budun>millet ( kullanılmıyor)
biriye>güneydeki
begler> beyler ( g>y değişimiyle günümüze ulaşmış
Bazı sözcüklerin günümüzde kullanılmadığı bazılarının da ses değişikliğine uğrayarak günümüze kadar geldiğini görüyoruz.
5) Bengü taş; ebedî, sonsuz taş demektir. Özellikle ka*ğanların ve devletin ileri gelenlerinin ölümünden sonra, onlar adına bir anıt yaptırmak, Göktürklerde bir gelenek hâlini almış*tır. Diktirilen taşlar üzerine kağanlar istediklerini yazmış, bütün milletin ona göre davranmasını istemişlerdir. Bu sözlerin taşlar üzerinde ebedî olarak kalacağını ve Türk milletinin sonsuza ka*dar bunlardan ders alacağını düşündükleri için diktirdikleri taş*lara "bengü taş" adını vermişlerdir. Göktürklerden sonra Uy*gurlar bu geleneği devam ettirmişlerdir.
2.ETKİNLİK:Okuduğumuz metinde Bilge Kağan sözünün herkes tarafından tamamen işitilmesini isteyerek söze başlamış, daha sonra yaptığı seferlerden bahsetmiştir.Milletine seslenerek Ötüken ormanında oturmaları halinde güvende olacaklarını Çinlilerin yaptıkları hileleri ve bu hilelere daha önce inananların ne hale geldiklerini, hakimiyetlerini nasıl kaybettiklerini bu yüzden de ancak birlik olarak ve beraber yaşayarak güvende olacaklarını belirtmiştir.
Sayfa 61:
6)"Bir gün Mihrace halka dağ, ırmak, göl ve ağaç tanrılarına dua etmelerini ve kurban sunmalarını emretti."
"Sudaki şeytanlar vurup gemiyi sulara gömerler."
"Eğer Burkan talihini bulursanız beni de unutmayınız, sizin talihinizle biz de bu günahkar bedenden kurtulalım."
"O zaman kötü düşünceli Şehzade'nin gönlüne şeytan düşüncesi geldi"
"Bunun üzerine Burkan (Buda)..." gibi söz ve ifadeler Uygurların dini inançlarını yansıtmaktadır.Bu ifadeler metnin dini içerikli olduğunu gösteriyor.
7. Uygur dönemi metinlerin genel özellikleri:
Daha çok Buddha ve Mani dininin esaslarını anlatan metinlerdir.
Bunlar Turfan yöresinde yapılan kazılarda ortaya çıkarılmıştır.
Uygurların kağıda kitap basma tekniğini bildikleri anlaşılmaktadır.
Dönemden kalma birçok hikayenin yanında “kökünç” denilen bir tür ilkel tiyatro eserleri de vardır
Uygurlar bu eserleri 14 harfli Uygur alfabesiyle yazmışlardır.Her iki metin de dönemin zihniyetini yansıtır.

3.ETKİNLİK:
1.metin söylev(nutuk) niteliğindedir, 2. metinde böyle bir özellik yoktur.
1.metinde GökTanrı inancı vardır, 2.metin Budizm'in öğretileri vardır.
1.metin daha çok sosyal, siyasi içeriğe sahiptir, 2.metin dinsel içeriğe sahiptir.

Kültür bir milletin sahip olduğu maddi ve manevi bütün ögeleri ifade eder.Edebiyat dille gerçekleştirilen bir etkinlik olarak kültürün içinde yer alır.Gerçekte kültürün temelini "dil" oluşturur.Biliyoruz ki dil, birçok kültür değerinin yaratıcısı olduğu gibi bunların çoğunun da taşıyıcısıdır.Yüksek kültür değerleri arasında yer alan edebi eserler de doğrudan dile dayanır.Peki kültür ile edebiyat arasında nasıl bağ vardır, aradaki ilişkiyi şöyle değerlendirebiliriz.Kültür edebiyata ayrı bir derinlik kazandırır, edebiyat da kültüre canlılık katar, onu zenginleştirir.Kültür ve edebiyat arasındaki bu etkileşim de dil vasıtasıyla olur.Az önce sanat eserleri yüksek kültür değerleridir dedik,örneğin Göktürk Yazıtları.Edebiyatımızın bu ilk şaheseri aynı zamanda Türk hitabet sanatının erişilmez bir örneğidir.Hükümdarane bir üslup ve ihtişamlı bir hitap tarzıdır.Bilge Kağan'ın milletine seslenirken "Dokuz Oğuz Beyleri, milleti!Bu sözümü iyice işit, adam akıllı dinle!Doğudan gün doğusuna, güneyde gün ortasına batıda gün batısına kuzeyde gece ortasına kadar onun içindeki millet hep bana tabidir.""Türk milleti Ötüken ormanında oturursan ebediyen il tutarak oturacaksın." gibi ifadeleri Göktürk Yazıtları'ndaki eşsiz hitabet sanatının örneklerinden sadece birkaçıdır.Bilge Kağan'ın bu sözleri çağları aşan bir kimliğe sahiptir.Onun milletine verdiği öğütler bugün de geçerliliğini korumaktadır.Başka devletlerin hilelerine aldanmanın ne hazin sonuçlar getirdiği bir gerçektir.İşte tarih bilinci kuşaktan kuşağa aktarılan bu gibi kültür değerleriyle oluşur.Yüksek kültüre de ancak Göktürk Yazıtları gibi edebiyat eserleriyle ulaşılabilir.
Sayfa 62:
8)Türklerin ilk yurdu Orta Asya'dır.
Çok geniş bir bölge olan Orta Asya; doğuda Kingan dağları, ba*tıda Hazar denizi, kuzeyde Altay dağları ve Baykal gölü, güneyde Hindikuş ve Karanlık dağlarıyla çevrilidir
Orta Asya Türklerinin yaşamlarının her alanına etki eden Bozkır kültürü ve yarı göçebe yaşam tar*zı, özellikle sosyal yapıyı şekillendirmiştir.
Yaşa*dıkları coğrafyanın zor şartları karşısında ayakta kalabilmek için Türk toplulukları, teşkilatçı bir karakter kazanmışlardır.
Hem siyasi hem de sosyal hayatın teşkilatlı düzeni, Türklerin tarih boyunca pek çok devlet kurmalarının temel sebe*bidir.
Geniş bozkırların ortasında her an saldırıya açık, savunmasız bir coğrafyada yaşayan Türkler, mü*cadeleci ve savaşçı bir karakter kazanmışlardır. İpek Yolu, Türklerin yaşadığı coğrafyanın en önemli ekonomik kaynağıdır.
Çin'den başlayarak, Orta Asya'yı geçen Anadolu'ya hatta Avrupa'ya ulaşan bu ticaret yolu, Türk-Çin savaşlarının da temel sebebidir.
Bu yola hakim olan devletin zenginliğe kavuştuğu düşünülürse, verilen mücadeleler daha kolay anlaşılır. Göktürkler döneminde Çin sınırında ortak pazar şehirleri kurulmuş; canlı bir ticaret ortamı oluşturulmuştur. Bu dönemde Türkler daha çok hayvan ve hayvansal ürünler satmış, tarımsal gıdalar almışlardır.Yerleşik yaşama geçen Uygurlar döneminde tica*ret büyük gelişme göstermiştir.

9) Sözlü dönemde de yazılı edebiyata ait ilk örneklerde de arı bir dil kullanılmıştır.Sözlü edebiyat döneminde daha çok ölüm, tabiat,aşk ayrılık gibi temalar üzerinde durulmuş;yazılı edebiyata ait ilk örneklerde ise daha çok sosyal, siyasi,idari konular ve dini içerik (uygur metinleri) vardır.

4.ETKİNLİK:BKNZ. (hazırlık soruları)
5.ETKİNLİK:Bknz. ( Hazırlık soruları)

Sayfa 64:
Göktürk Yazıtları:
Metnin yazıldığı şartlar..."Dağılan Göktürkleri Bilge Kağan ve kardeşi Kül Tigin tarafından bir araya getirilişi ve Göktürk devletinin yeniden kuruluğu zamanki şartlar"
Tema: Türk ulusunun benliğini unutmaması ve birlik olması gerektiği
Hitabet özellikleri: Yer yer gerçekçi tarih dili; yer yer eleştiri cümleleri yer yer güçlü bir söylev dili kullanılmıştır."
Tarihi ve kültürel önem: Türk yazı dilinin ilk edebi örnekleri olması
Yazılış amacı:Türk ulusunun benliğini unutmaması ve birlik olması, düşmanın tatlı sözüne, hediyelerine kanmaması gerektiğini vurgulamak ve öğüt vermek için yazılmıştır.
Metin yazarının özellikleri: Milletini seven,koruyan kişisel çıkarları doğrultusunda hareket etmeyen,milleti için çalışmaktan bıkmayan, hesap vermekten çekinmeyen, lider özelliklerine sahip...
Metnin hitap ettiği kitle:Türk milleti

ONUNCU YIL NUTKU:
Metnin yazıldığı şartlar: Cumhuriyet'in Kuruluşunun 10. Yıldönümü nedeniyle Kurtuluş Savaşı'nın hesabını veren, bir diğer deyişle ulusal mücadelenin kimlere karşı, niçin ve nasıl verildiğini anlatan, hem de bu mücadelenin Cumhuriyet kurulduktan sonraki safhasında yapılması gerekenler ve yapılacak olanlar...
Tema:" Milletimizin tehlikelere karşı uyanık olması"
Hitabet özellikleri: Güçlü bir söylev dili...
Metin yazarının özellikleri:Milletini seven,koruyan kişisel çıkarları doğrultusunda hareket etmeyen,milleti için çalışmaktan bıkmayan, hesap vermekten çekinmeyen, lider özelliklerine sahip...
Metnin hitap ettiği kitle: TBMM üyelerinin şahsında Türk Milleti...

6.ETKİNLİK:Her ikisinde de hitabetin özellikleri görülmektedir.İkisi de tarihi ve kültürel önemleri bakımından son derece değerlidir.Nutuk Cumhuriyetimizin kurucusu Ulu Önder Atatürk'ün Türk milletinin yeniden var olma savaşını; Göktürk Yazıtları ise Türk dilinin ilk edebi örneği olması dolayısıyla eşsiz bir değere sahiptir.
2. "Yurttaşlarım!Büyük Türk Milleti!Türk Milleti!Kutlu olsun! Ne Mutlu Türk'üm Diyene!"
3. Çinlilerin tatlı sözlerine , ipek kumaşına aldanmamayı,Güneye Çogay Ormanına Tögüldün Ovası'na gidilmemesi,Ötüken Ormanında oturmaları halinde güvende olacakları,milletin incitilmemesi, zahmet çektirilmemesi, beslenmesi gibi uyarı ve öğütler verilmektedir.
7.ETKİNLİK:
Göktürk Yazıtlarını (Orhun , Âbideleri), yazılı edebiyatımızın ilk ve muhteşem örneğidir. Modern Türkçemizin tüm kuralları, günümüzün bir çok sözcüğü, doğal ve olgun bir söyleyişle, sanki bugünün yapıtlarıymış gibi karşımızdadır.
Bu yazıtlar, bu yönleriyle Türk tarihine ışık tutan önemli belgelerdir. Göktürk Yazıtları, bir hakanın, halkına hesap vermesi, halkın devlete, millete karşı görevlerinin hatırlatılması, düşmanın hilelerine nasıl karşılık verileceğinden söz edilmesi ve Türklerin yüksek ahlak ve seciyesinin anlatılması açısından önemlidir.
Bu anıtlar Türk adının, Türk milletinin isminin geçtiği ilk Türkçe metindir. Türk tarihinin taşlar üzerine yazılmış ilk belgesidir.
Türk töresinin, Türk medeniyetinin, yüksek Türk kültürünün yazılı belgesidir.
Türk hitabet sanatının erişilmez bir şaheseridir. Hükümdârâne eda ve ihtişamlı bir hitap tarzının yazılı örneğidir. Yalın ve keskin üslubun şaşırtıcı örnekleridir. Türk dilinin kaynağı, Türk yazı dilinin başlangıcının bilinmeyen dönemlere kadar gittiğinin delilidir.
Eski Türkçeyi gerek Göktürk, gerekse Uygur Türklerinin bıraktığı eserlerden takip ettiğimiz için de bu yazıtlar, ayrı bir öneme sahiptir...

Sayfa 65:
DEĞERLENDİRME:
1) bknz: 7.etkinlik
2) (D)
3) (Y)
4) (D)
5) Göktürk alfabesidir.
6) Budizm ve Maniheizm
7) (C)
8) (E)

Sayfa 66:
1) Göçebe hayatın izleri, avcılık ve hayvancılıkla uğraşmaları, Gök Tanrı, Maniheizm ve Budizm dinleri, yuğ,sığır,şölen törenleri eski Türk şiirlerine yansımıştır, yani bu şiir örnekleri dönemin zihniyetini yansıtır.
2) (D)
3) (D)
4) (D)
5) koşuk
6) sagu
7) (E)
8) (E)
9) (C)
10) ( D)

Sayfa 67
11) (D)
12) (A)

3.ÜNİTE
11.VE 12.YÜZYILLARDA İSLAMİYET
?HAZIRLIK
A-B) 11.- 12. Yüzyıl Tarihi, Siyasi ve Sosyal Yapı:
Türkler, 8. yy’dan itibaren Müslümanlığın etkisinde kalarak yeni dini kabul etmeye başlamışlardır. Müslümanlığı önce doğudaki Maveraünnehir yöresinde yerleşmiş bulunan Türkler arasında yayılması 10.yüzyılda gerçekleşmiştir.9. yy’ın ortalarında kurulan Samanoğulları Devleti halkının çoğunun Türk olduğunu ancak resmi dil olarak Arapça ve Farsça’yı kullandıklarını biliyoruz. Nitekim, 10. yy.’ın ortalarında kurularak 12. yy.’uın sonlarına kadar egemenliğini sürdürmüş olan Gazneliler de sarayın ve ordunun kullandığı dil Türkçe olmakla birlikte resmi dil gene Arapçadır.
Daha 8. yy.’ın sonlarında Fergana, Kaşgar, Aksu yörelerinde devlet kuran Karahanlılar 10. yy.’ın ilk yarısında hükümdarları Satuk Buğra Han’ın Müslümanlığı kabul etmesi üzerine Müslüman olarak ilk Müslüman Türk Devletini kurarlar. Böylece 8. yy.’dan itibaren Müslüman olmaya başlayan Türkler’in yaşadığı Maveraünnehr, Horasan, Kaşgar yöresi 4 yüzyıl süren bir dönem içerisinde Müslüman olmuştur. Müslüman olan Türklerin ibadet için Kuran okumaları gerekiyordu. Böylece Türkler, Müslüman diğer milletler gibi Arap yazısını kullanmaya başladılar. Müslüman olan Türklerin yavaş yavaş İslam kültürüne girmesinde Araplardan çok İranlıların etkisi olmuştur. Başka bir değişle İslam kültürü, dünya görüşü ve bunların ürünü olan ortak İslam edebiyatının iç ve dış yapısını oluşturan ögeler İranlıların aracılığıyla Türk edebiyatına girmiştir.

C) islamiyetin kabulü ile Türk toplumunda görülen kültürel değişimler

Türk İslam Toplumlarında, kültürel hayat, islam kültür çevresinin etkisi altında gelişti. Türklerin bu çevreye girmeleri onların her alanda ilerlemesine ve yükselmesine sebep oldu. Türk düşüncesi, bir yandan tarihi gelişimini devam ettirirken diğer yandan İslam düşüncesi ve felsefesiyle bütünleşti. Bu toplumların hayat tarzlarında islamın yüce ve ebedi ilkelerine, esaslarına ve kurallarına uyum sağlayacak değişmeler meydana geldi. Hukuk düzenleri "Şerri" esaslara ve "Törelere" göre yeniden kuruldu, düzenlendi. Arap ve Fars dil ve kültürlerinin baskısına rağmen, Türk dili korundu. Karamanoğullarının başlattıkları resmi dilin Türkçe olması hareketi, bazı olumsuz dönemler dışında devam etti. İslamın koruyuculuğunu üstlenen Türkler, Türk tasavvuf düşünce ve eylemleriyle müslümanlığın çağlar boyu gelişmesini ve yönlendiriciliğini sağladılar. Anadolu Türk toplumu oluşturduğu kültür çevresinde, manevi ve maddi kültür hayatını sürekli şekilde güçlendirdi. Kurduğu imparatorluklar o çağların siyasette, sosyal düzen ve sosyal adalette, iktisadi alanda, özellikle bilimde, eğitim ve öğretimde, hukuk hayatında, en medeni ve en ileri devletleri oldular. Osmanlı imparatorluğu kuruluşundan başlayarak, tarihi varlık alanından çekilişine kadar altı yüz yıl boyunca İslam Dünyasının, Türk İslam kültür çevresinin tek temsilcisi oldu. Bir dünya devleti niteliğini koruyarak, kültür hayatını inançlarda, adalette, dilde, musikide, sanat ve estetikte, mimaride, folklorda, eğitim ve öğretimde, sosyal ilişkilerde, diplomasi de özenle güçlendirdi. İnsanlık tarihine sayısız örnekler verdi. Kültür varlığımızın zenginleşmesini sağladı.

Ç) islamiyetin kabulü ile dil alanında gerçekleşen yenilikler
İlk Müslüman Türk devleti olan Karahanlılardan itibaren Türkler "Arap" Alfabesini kullanmaya başladılar.1928'e kadar bu durum sürdü.Alfabe değişse de konuşma dili Türkçe olarak kaldı.İslamiyet'in kabulüyle Arapça ve Farsça'dan birçok sözcük ve kavram dilimize girmeye başladı.Özellikle ibadetle ilgili kavramlar Farsça'dan geçmiştir.
Zihinsel yapımızda yer alan temel inançlar hayatımıza yön veren, duygu, dünce, davranış ve fizyolojimizi etkileyen en önemli mekanizmalardır.İnsan, biyo-kültürel ve sosyal bir varlıktır.İnancın yanı sıra kültürel koşullar içinde sosyal ilişkiler, hem toplumun, hem kültürün hem de bireyin yapısını etkiler. Bireyin tüm yaşamı çevresine uyum sağlama çabası içinde geçer. Bu uyum çabası doğumdan başlayarak ölüme kadar süren bir gelişim göstermektedir.

Sayfa 70
1) Metinlerdeki ortak kelimeler "kök (mavi)", Öd (zaman) ve yağız(1.ve 3.metinde) sözcükleridir.

2)Metinlerdeki din ve inançla ilgili kelime ve grupları:
"Tanrı gibi gökte oturmuş" , Türk Tanrısı, Türk kutsal yeri, Zamanı Tanrı yaşar, nirvana, bulut gibi kulluk ile tapınırım, burkan (Türklerin, Buda dinine ve buda'ya verdikleri ad. )" yarattı, "ol dedi" Tanrının buyrukları , ibadet, cehennem..." gibi söz ve söz gruplarıdır...Din değişimi ile birlikte yeni sözcük ve kavramlar dilimize girmiştir.

Anlama ve Yorumlama Cevapları
Göktürk Abideleri Göktürk alfabesiyle
Uygur Dönemi metinleri Uygur alfabesiyle
Kutadgu Bilig ise Arap alfabesiyle yazılmıştır.
Müslüman olan Türklerin ibadet etmeleri için Kuran-ı Kerim'i okumaları gerekiyordu.Böylece Arap alfabesini kullanmaya başladılar.

10.sınıf edebiyat kitab cevaplarıYeni Sayfalar Eklenecektir Lütfen Sabırlı Olunuz :) - Bu İçerik http://kitabcevaplari.blogspot.com'a Aittir Kaynak Gösterilmeden Alınamaz.